389- یکی از ویژگی‌های نظام اخلاقی اسلام
یکی از ویژگی‌های نظام اخلاقی اسلام، توجه به حسن فعلی و حسن فاعلی در رفتار است. در بیشتر مکاتب اخلاقی، معیار قضاوت در مورد ارزشمند بودن یا بی‌ارزش بودن رفتار را، خودِ عمل و نتایج آن می‌دانند و به انگیزه و نیت انجام دهندة آن توجهی ندارند یعنی تنها حسن فعلی را ملاک قرار می‌دهند. در حالی که در نظام اخلاقی اسلام، نیت نقش محوری در نظام اخلاقی داشته، جهت‌دهنده به عمل، و روح و منشأ اساسی ارزش اخلاقی عمل به حساب می‌آید. بنابراین کاری که به خودی خود خوب است، تنها در صورتی می‌تواند برای انجام دهندة آن ارزش اخلاقی فراهم کند که از نیت و انگیزة صحیح فاعل سرچشمه گرفته باشد. در نتیجه خدمت به مردم، انفاق، ایثار و دیگر کارهای نیک و عبادات مستقیم و غیرمستقیم چنانچه انگیزه الهی نداشته باشند، اثر حقیقی خود را از دست داده و اجر و ثوابی در پی نخواهد داشت بلکه گاهی موجب تنزل انسان شده و عقوبت و کیفر نیز به دنبال خواهند داشت.
