315- اخلاق مهدوی (عج)3

مفهوم کاوی اخلاق (Morality)

     «خَلق» و «خُلق» در اصل به یک معناست گرچه خَلق به شکل ظاهرىِ انسان- که با چشم قابل مشاهده است- گفته مى ‏شود و خُلق به توانایى ‏ها و فضیلت‏هاى ناپیدایى که با بینش و بصیرت قابل درک است، اختصاص دارد. خُلق مرادف خُلُق نیز هست و بر عادت، سجیت و سرشت نیز اطلاق مى‏ شود و جمع آن «اخلاق» است و علم اخلاق یکى از شاخه ‏هاى «حکمت عملى» است که به آن «حکمت خُلقیه» نیز مى ‏گویند.

     در اصطلاح کلمه اخلاق گاهی به همان معنای لغوی یعنی صفت نفسانی به کار می‌رود و گاهی از آن، صفت رفتار انسان اراده می‌شود و با «یای نسبت» می‌آید یعنی موصوف آن، رفتار است، اعمّ از اینکه منشاء این رفتار، صفت استوار نفسانی باشد و یا برآمده از وضعیت گذرا و متغیر درونی بوده و از روی فکر و پس از تردید، به وجود آمده باشد. این دو نوع کاربرد، اعم از فضیلت و رذیلت و یا خوب و بد است یعنی هم برای صفت نفسانی و رفتار خوب و هم برای صفت نفسانی و رفتار بد به کار می‌روند. از این دو کاربرد هنگامی استفاده می‌شود که به نوعی در مقام تعیین و تحدید موضوع علم اخلاق باشیم. بدین ترتیب، اخلاق و امر اخلاقی در مقابل علوم دیگر و امور غیراخلاقی قرار می‌گیرد. گاهی نیز اخلاق در مفهوم خاصی به کار می‌رود که فقط شامل اخلاق فاضله و فضیلت‌ها است چه این فضیلت، صفت نفسانی باشد و چه از نوع رفتارها و اعمال خارجی، به عنوان مثال این که سخاوت یک امر اخلاقی است یعنی فضیلت و خوب است، خودنمایی یک امر غیراخلاقی است یعنی رذیلت و امر ناشایسته‌ای است.

    خواجه نصیر الدّین طوسی در تعریف علم اخلاق آورده است: علم است به آن که نفس انسانی را چگونه خُلقی اکتساب تواند کرد که جملگی افعالی که به ارادت او از او صادر شود، جمیل و محمود بود.