241- اخلاق در دفاع مقدس
بسم ربّ الشّهداء و الصّدیقین
اخلاق در دفاع مقدس
31 شهریور، آغاز هفته دفاع مقدّس و سالروز شروع جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران
و لَولا دَفعُ اللَّهِ النّاسَ بَعضَهُم بِبَعضٍ لََهُدِّمَت صَوامِعُ و بِیَعٌ و صَلَواتٌ و مَساجِدُ یُذکَرُ فیهَا اسمُ اللَّهِ کَثیراً
اگر خدا بعضی از مردم را با بعض دیگر دفع نمی کرد، صومعه ها و کلیساها و کنیسه ها و مساجدی که نام خدا در آنها بسیار برده می‌شود، سخت ویران می‌شد)حجّ ، آیه ۴۰)
حدیث حماسه
نشود زمزمه خون شهیدان خاموش |
سوز عرفانی این نغمه، زسازی دگر است |
در سال های حماسه و خون، بودند ققنوس های عاشقی که به آتش زدند و جانی دوباره یافتند.آنان، مسافران وادی عرفان بودند که پروانه وار گرد شمع ولایت سوختند و افتخار بوسه بر دستان خویش را از مقتدایشان داشتند. از آن جماعت روحانی، برگزیدگانی ماندند تا برای همه نسل های تمام عصرها، پرواز سینه سرخان مهاجر را روایت کنند. حکایت پرستوهای شکسته بالی که بهار را به دشت های شقایق دعوت کردند و یادگار مرغان مهاجر دریای نور، که سطر سطر حکایت عشق و مردانگی و ایثار و شجاعت را، در حدیث حماسه خلاصه کردند. یادشان گرامی و خاطره هاشان بر صحیفه روزگار ماندگار و جاودانه باد.
هفته دفاع مقدس
امام علی علیه السلام در وصیت به حسنین علیهما السلام فرمود:
وَاللَّهَ اللَّهَ فِی الجِهادِ بِأموالِکُم و أنفُسِکُم و ألسِنَتِکُم فی سَبیلِ اللَّهِ : خدا را خدا را در باره جهاد با مال و جان و زبانتان در راه خدا.
۳۱ شهریور سالروز شروع جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاری شده است و از ۳۱ شهریور تا 6 مهر ادامه دارد.
جنگی نابرابر در شرایطی به ایران تحمیل شد که از جانب استکبار جهانی به ویژه آمریکا تحت فشار شدیدی قرار داشت و در داخل کشور نیز جناح های وابسته به غرب و شرق، با ایجاد هیاهوی تبلیغاتی و ایجاد درگیری‌های نظامی در صدد تضعیف نظام بودند و نیروهای نظامی نیز به خاطر تبعات قهری انقلاب، هنوز مراحل بازسازی و ساماندهی را به طور کامل پشت سر ننهاده بودند.
آمریکا برای به سازش کشاندن جمهوری اسلامی و در نهایت تسلیم آنها حمایت پنهان و آشکار خود را در کلیه زمینه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و ... از رژیم بعثی عراق به اجرا گذاشت. از سوی دیگر نیز ابرقدرت دیگر جهان یعنی شوروی که متحد عراق محسوب می‌شد، خصومتش را با نظام اسلامی که شعار نه شرقی و نه غربی را سرلوحه کار خود قرار داده بود و در جریان اشغال افغانستان توسط شوروی، این تجاوز را محکوم کرده بود، بیش از پیش نمود.
ارتش عراق که بر اساس محاسبات خود از وضعیت داخلی و خارجی ایران، فتح یک هفته‌ای تهران را در سر می‌پرورانید، در روزهای نخست تجاوز، بدون مانعی جدی در مرزها تا دروازه‌های اهواز و خرمشهر پیش تاخت. تحت چنین شرایطی امام خمینی (ره) به خروش آمد و ندای ملکوتیش دلهای شیفتگان انقلاب و نظام را متوجه دفاع از کیان جمهوری اسلامی نمود؛ به طوری که، نیروهای مردمی بدون امکانات و تجهیزات و حتّی آموزش‌های نظامی به مقاومت پرداختند.
ویژگی های دفاع مقدّس
سردار شهید حاج قاسم سلیمانی (ره) فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، دفاع مقدس را موجب انقلاب بزرگ فرهنگی دانسته و فرموده است: اسلام و وجود اسلام‌شناسی همچون مقام معظم رهبری، عامل پویایی انقلاب ایران است.
وی، مهم‌ترین ویژگی دفاع مقدس را نماد واقعی مذهب اسلام بودن آن می دانست. و می گفت: وقتی به دفاع مقدس نگاه می‌کنیم می‌توان اذعان کرد شیعه یعنی دفاع مقدس، اسلام یعنی دفاع مقدس و در این بین نماد تربیت اهل‌بیت(ع) کسانی چون مهدی و حمید باکری، تجلایی، شفیع‌زاده و امثال این شهیدان والا مقام هستند.
آن شهید والا مقام، تمام صحنه‌های دفاع مقدس را دلنشین دانسته و رفتار رزمندگان در برخورد با دشمن را مانند دوران رسول اکرم(ص) و امیرالمومنین(ع) تشبیه می کرده که با تأسی به ائمه اطهار(ع) حماسه‌ساز تاریخ اسلام و تشیع شدند.
سردار شهید، جنگ تحمیلی را باعث تحولات بزرگی در جامعه بیان نموده و آن را سبب انقلاب بزرگ فرهنگی ذکر نموده که از جبهه‌ها به جامعه راه پیدا کرد و تأثیرات بزرگی در جامعه گذاشت.
دفاع مقدس دارای هفت ویژگی منحصربه‌فرد است:
1- دفاعی بودن
بی تردید، مقدس ترین جهاد، جهادی است که به عنوان دفاع از حقوق انسانی صورت گرفته باشد. در جنگ تحمیلی، رژیم بعث عراق، جنگی ناخواسته را به کشور ما تحمیل کرد و با نادیده گرفتن استقلال سرزمین ما به ایران اسلامی تجاوز کرد. از این رو، مردم غیرتمند ایران، در دفاعی مقدس، از حق خود که دفاع از استقلال سرزمین و هویت دینی ـ ملی خود بود، دفاع کردند. چنان که نبیّ مکرم اسلام (ص) فرموده است:
مَن قُتِلَ دُونَ مالِهِ فَهُوَ شَهیدٌ هر که در راه [حفظ] مالش کشته شود، شهید است.(دعائم الاسلام، ج ۱، ص ۳۹۸ (
2- معنویت جبهه های جنگ و دفاع مقدس
از جلوه های معنویت در دفاع مقدس، حالت تضرع، استغاثه و راز و نیاز عارفانه رزمندگان اسلام بوده است. دفاع مقدس، فرصت نمایش خالصانه ترین و زیباترین مناجات ها و دعاها را پدید آورد. در کنار نماز و قرآن، دعا وسیله دیگری بود که یاد خدا را در دل رزمندگان زنده نگاه می داشت، به آنان قدرت روحی می بخشید و تحمل سختی های نبرد را برای آنان آسان تر می ساخت.
3- استقامت رزمندگان و فرماندهان در نبرد
فرماندهان در سخنان خود درباره دفاع مقدس، به پایداری و مقاومت رزمندگان در عملیات های مختلف اشاره کردند و آن را از علت های پیروزی لشکر اسلام برشمرده اند. سردار شهید، مهدی زین الدین، درباره مقاومت و ایستادگی و تأثیر آن در پیروزی می گوید: «تنها کسانی که در صحنه نبرد راست قامتانند که به خداوند اتکال نمایند و با توکل بر او پیش بتازند. نه در سختی ها و نه در پیروزی ها، در هیچ کجا از یاد او غافل نشوند و محکم و مقاوم چون کوه بایستند و دشمن را از پای درآورند و این صفت فقط مخصوص رزمندگان اسلام است. در هیچ کجای دنیا آن کسانی که اعتقاد به خداوند و اعتقاد به معاد روز قیامت ندارند، نمی توانند دارای چنین مقاومت و ایستادگی باشند. رمز پیروزی صحنه نبرد، مقاومت و ایستادگی است».
4- شجاعت فرماندهان در دوران دفاع مقدس
شجاعت فرماندهان، در دوران هشت سال دفاع مقدس، مثال زدنی بود. یکی از رزمندگان، از شجاعت سردار شهید مهدی باکری در عملیات فتح المبین چنین سخن می گوید: شب عملیات، هفت ساعت راه باید می رفتیم تا به منطقه می رسیدیم و دشمن را غافل گیر می کردیم. حدود شش ساعت راه رفته بودیم که یک دفعه متوجه شدیم راه را گم کرده ایم. به شدت مضطرب شده بودیم. با چند نفر به جلو رفتیم تا راه را پیدا کنیم. من متوجه شدم یک نفر از جلو می آید. با خود گفتم حتما دشمن است. صدا کردم کیستی؟ گفت: من باکری هستم، فورا به عقب برگرد و نیروها را بیاور. شاید کسی باور نمی کرد او جلوتر از ما رفته، دشمن را دور زده و آمده بود ما را هم ببرد. بعد به ما گفت: نترسید، همه نیروهای دشمن خواب هستند.
5- بزرگواری و مروّت در حال قدرت
از نمونه های بزرگواری رزمندگان در دفاع مقدس، خودداری از بمباران و گلوله باران مناطق مسکونی عراق بود. خلبانان و نیروهای توپ خانه می توانستند مناطق مسکونی را به عنوان مقابله به مثل ناامن سازند و دشمن را با مشکلی جدی رو به رو کنند، ولی پای بندی آنان به ارزش های اخلاقی، سبب می شد در طول هشت سال دفاع مقدس هیچ گاه از این حربه استفاده نکنند.
امام علی (علیه السلام) فرموده است:
الکریم اذا قدر صفح و اذا ملک سمح و اذا سئل انجح یعنی جوانمرد کسی است که وقتی قدرت یابد ببخشاید و چون توانمند شد عطا کند و چون چیزی از او خواسته شد نیاز را برآورد. (غرر الحکم، ج 7، ص 346(
6- بی اعتنایی به دنیا
از ارزش هایی که رزمندگان اسلام در دفاع مقدس بدان متصف بودند، بی اعتنایی به دنیا و مظاهر فریبنده آن است. رزمندگان اسلام در دوران نوجوانی و جوانی و اوان ظهور خواسته های بی شمار مادی، به همه لذت های دل فریب دنیا پشت پا زدند و حضور در جبهه و دفاع از میهن و نظام اسلامی را برتر دیدند. بی گمان، بدون دل بریدن از دنیا و دل بستن به آخرت، رزمندگان هیچ گاه توفیق آفرینش حماسه های سترگ و ماندگار دفاع مقدس را نمی یافتند.
امام حسین (ع) درباره فانی بودن دنیا می فرماید:
عِبادَاللّهِ اِتَّقُواللّهَ وَکُونُوا مِنَ الدُّنْیا عَلی حَذَرٍ، فَاِنَّ الدُّنْیا لَوْ بَقِیَتْ لاَِحَدٍ اَوْ بَقِیَ عَلَیْها اَحَدٌ، کانَتِ الاَْنْبِیاءُ اَحَقَّ بِالْبَقاءِ، وَ اَوْلی بِالرِّضی وَ اَرْضی بِالْقَضاءِ. غَیْرُ اَنَّ اللّهَ تَعالی خَلَقَ الدُّنْیا لِلْبَلاءِ وَ خَلَقَ اَهْلَها لِلْفَناءِ فَجَدیدُها بالٍ، وَ نَعیمُها مُضْمَحِلٌّ وَ سُرُورُها مُکفَهِرٌّ، وَ الْمَنْزِلُ بُلْغَةٌ وَ الدّارُ قَلْعَةٌ فَتَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَیْرَ الزّادِ التَّقْوی. (تاریخ ابن عساکر، شرح حال امام حسین علیه‌السلام، ص 215(
بندگان خدا! از خدا بترسید و از دنیا برحذر باشید که اگر بنا بود دنیا برای کسی باقی بماند و یا یک فرد [برای همیشه] در دنیا بماند، پیامبران برای بقاء سزاوارتر و جلب خشنودی آنان بهتر و چنین حکمی خوش آیندتر بود. غیر از این نیست که خداوند دنیا را وسیله آزمایش، و مردم را برای فانی شدن آفرید. پس تازه‌هایش کهنه و نعمتهایش زائل و شادی آن مبدل به غم می‌شود، و خانه و منزلگهی است زودگذر و کوتاه مدت. پس [برای آخرت] توشه‌ای برگیرید که بهترین توشه تقواست.
7- شهادت طلبی رزمندگان در دفاع مقدس
از عوامل پیروزی آفرین در صحنه نبرد، خطرها را به جان خریدن و به پیشواز مرگ سرخ رفتن است. ترس از مرگ و اشتیاق به زنده ماندن، با روح جنگ جویی و رزمندگی ناسازگار است. یکی از ارزش هایی که رزمندگان اسلام با تکیه بر آن توانستند پیروزی های بزرگی را برای جبهه حق به ارمغان آورند، شهادت طلبی است. رزمندگان اسلام از آن جا که دفاع در برابر تهاجم بعثیان را مقدس می دانستند و کشته شدن در این راه را برای خود، مرگی سعادت آفرین و افتخارآمیز ارزیابی می کردند، نه تنها از دادن جان دریغ نمی ورزیدند که شیفته آن بودند. شهادت طلبی رزمندگان اسلام به عنوان عامل مؤثر معنوی، از امتیازهای جبهه حق در برابر جبهه باطل بود.
جمع بندی:
مومنان با بهره گیری از عمق ایمان و معرفتی که نسبت به جهان و آفرینش دارند، در معنویت صحیح سرآمد روزگارند. آن هـا بـا اسـتـفـاده از معنویت و نورانیت و با پیگیری اهداف الهی که مستلزم تلاش خستگی نـاپذیر و صبر و استقامت از یک سو، و زهد و عدم دلبستگی به دنیا است، به انسان های آبـدیـده ای تـبـدیـل مـی شـونـد کـه در هـمـه عـرصـه هـای زنـدگـی بـا نـشـاط و فعال ظاهر می شوند.
مـردان و زنان با ایمان در عرصه های متناسب با ویژگی های خویش در راه خدا به مجاهده می پردازند و هدفی جز رضوان الهی را در نظر ندارند. برای چنین انسان های فداکاری تـفـاوت نـمـی کـنـد در مـیـدان رزم بـاشـنـد یـا در مـیـدان خـانـواده و تـربـیـت فـرزنـد؛ مـال خـویـش را فدا کنند یا جان خویش را؛ با شمشیر کلام به کارزار بروند یا با زبان اسلحه با دشمن رو برو شوند، و سر انجام به شهادت برسند یا در بستر بمیرند.
اخلاق و معنویت با استفاده از روح ایمان در افراد با ایمان تجلی ویژه ای می یابد و آثار خـود را در زنـدگـی فـردی و اجـتـمـاعی نشان می دهد. انسان مومن با عطف توجه به صدق انـبـیـاء و وعـده هـای الهی از روحیه جهادی بالایی برخوردار می شود که در میدان های جنگ نـمـود خـاصـی پـیـدا مـی کند. قرآن مجید برابری یک به ده را برای مومنان در مصاف با کفار قرار می دهد و احدی الحسنیین را نتیجه جهاد در راه خدا می داند.
از توصیه های هفتگانه مقام معظّم رهبری خطاب به ملّت شریف ایران در بیانیه گام دوم انقلاب، معنویّت و اخلاق است. معنویّت به معنی برجسته کردن ارزش های معنوی از قبیل: اخلاص، ایثار، توکّل، ایمان در خود و در جامعه است، و اخلاق به معنی رعایت فضیلت‌هایی چون خیرخواهی، گذشت، کمک به نیازمند، راستگویی، شجاعت، تواضع، اعتماد به نفس و دیگر خلقیّات نیکو است. معنویّت و اخلاق، جهت‌دهنده همه حرکت ها و فعّالیّت های فردی و اجتماعی و نیاز اصلی جامعه است؛ بودن آنها، محیط زندگی را حتّی با کمبودهای مادّی، بهشت می سازد و نبودن آن حتّی با برخورداری مادّی، جهنّم می‌آفریند.
شعور معنوی و وجدان اخلاقی در جامعه هرچه بیشتر رشد کند برکات بیشتری به بار می‌آورد؛ این، بی‌گمان محتاج جهاد و تلاش است و این تلاش و جهاد، بدون همراهی حکومت ها توفیق چندانی نخواهد یافت. اخلاق و معنویّت، البتّه با دستور و فرمان به دست نمی‌آید، پس حکومتها نمی توانند آن را با قدرت قاهره ایجاد کنند، امّا اوّلاً خود باید منش و رفتار اخلاقی و معنوی داشته باشند، و ثانیاً زمینه را برای رواج آن در جامعه فراهم کنند و به نهادهای اجتماعی دراین‌باره میدان دهند و کمک برسانند؛ با کانون های ضدّ معنویّت و اخلاق، به شیوه معقول بستیزند و خلاصه اجازه ندهند که جهنّمی‌ها مردم را با زور و فریب، جهنّمی کنند.
ابزارهای رسانه‌ای پیشرفته و فراگیر، امکان بسیار خطرناکی در اختیار کانون های ضدّ معنویّت و ضدّ اخلاق نهاده است و هم‌اکنون تهاجم روزافزون دشمنان به دلهای پاک جوانان و نوجوانان و حتّی نونهالان با بهره‌گیری از این ابزارها را به چشم خود می‌بینیم. دستگاه‌های مسئول حکومتی دراین‌باره وظایفی سنگین بر عهده دارند که باید هوشمندانه و کاملاً مسئولانه صورت گیرد. و این البتّه به معنی رفع مسئولیّت از اشخاص و نهادهای غیرحکومتی نیست. در دوره‌ی پیش‌ِرو باید دراین‌باره‌ها برنامه‌های کوتاه‌مدّت و میان‌مدّت جامعی تنظیم و اجرا شود؛ ان‌شاء‌الله.
بنابر این انسان های مومن نه تنها در میدان رزم ، بلکه در همه میدان های زندگی، از روحـیـه تـلاش مـضاعف برخوردار می شوند. تنها ویژگی میدان جنگ این است که به علت نـیاز به جان فشانی و فداکاری تا سرحد جان در مدت کوتاه، رسیدن به همه آن اهداف را در زمـانـی اندک آسان می سازد و تجلی گاه و محک معنویت و عمق ایمان مومنان می گردد. گـویـا در فـرهـنـگ اسـلامـی، به همین دلیل جهاد دری از درهای بهشت معرفی می شود که خـدای مـتـعـال آن را بـه روی دوسـتـان خـاص خـود گـشـوده اسـت و آرزوی شـهـادت در دل مومنان و عدم آن محک ایمان و نفاق قرار می گیرد. چنان که امام علی علیه السلام فرموده است: إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّةِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخاصَّةِ أولیائِهِ. (نهج البلاغه، خطبه ۲۷(: جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند آن را بر روی اولیای خاص خود گشوده است.
