124-جایگاه حسن خلق در اسلام
دین مقدّس اسلام، همواره پیروان خود را به نرم خویى و ملایمت در رفتار با دیگران دعوت مى کند و آنان را از درشتى و تندخویى بازمى دارد.
قرآن کریم در ستایش پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید:
«إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[1]
بدرستى که تو به اخلاق پسندیده و بزرگى آراسته شده اى.
حُسن خلق و گشاده رویى از بارزترین صفاتى است که در معاشرت هاى اجتماعى باعث نفوذ محبّت شده و در تأثیر سخن اثرى شگفت انگیز دارد. به همین جهت خداى مهربان، پیامبران و سفیران خود را انسانهایى عطوف و نرم خو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به سوى خود جذب نمایند. این مردان بزرگ براى تحقّق بخشیدن به اهداف الهى خود، با برخوردارى از حُسن خُلق و شرح صدر، چنان با ملایمت و گشاده رویى با مردم روبهرو مىشدند که نه تنها هر انسان حقیقت جویى را به آسانى شیفته خود مى ساختند و او را از زلال هدایت سیراب مى کردند، بلکه گاهى دشمنان را نیز شرمنده و منقلب مى نمودند.
مصداق کامل این فضیلت، وجود مقدّس رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله است. قرآن کریم، این مزیّت گرانبهاى اخلاقى را عنایتى بزرگ از سوى ذات مقدس خداوند دانسته، مى فرماید:
«فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ»[2]
در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرم خو شده اى و اگر خشن و سنگدل بودى، از گردت پراکنده مى شدند.
بسیار اتّفاق مى افتاد که افرادى با قصد دشمنى و به عنوان اهانت و اذیّت به حضور ایشان مى رفتند، ولى در مراجعت مشاهده مى شد که نهتنها اهانت نکرده اند، بلکه با کمال صمیمیّت اسلام را پذیرفته و پس از آن رسول اکرم صلى الله علیه و آله محبوبترین فرد در نزد آنان به شمار مى رفت.
ارزشى که اسلام براى انسان خوشرفتار قائل است، تنها به مؤمنان محدود نمى شود، بلکه غیر آنان نیز اگر این فضیلت را دارا باشند، از مزایاى ارزشى آن بهره مند مى شوند. در تاریخ چنین آمده است:
على علیه السلام از سوى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله مأمور شد تا با سه نفر که براى کشتن ایشان همپیمان شده بودند، پیکار کند. آن حضرت، یکى از سه نفر را کشت و دو نفر دیگر را اسیر کرد و خدمت پیامبرخدا صلى الله علیه و آله آورد.
پیامبر صلى الله علیه و آله، اسلام را بر آن دو عرضه کرد و چون نپذیرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه گرى صادر فرمود. در این هنگام جبرئیل بر رسول خدا صلى الله علیه و آله نازل شد و عرض کرد: خداى متعال مى فرماید، یکى از این دو نفر را که مردى خوش خلق و سخاوتمند است، عفو کن. پیامبر نیز از قتل او صرفنظر کرد، وقتى علّت عفو را به فرد مزبور اعلام کردند و دانست که به خاطر داشتن این دو صفت نیکو مورد عفو الهى واقع شده، شهادتین
را گفت و اسلام آورد. رسول خدا صلى الله علیه و آله درباره اش فرمود:
«او از کسانى است که خوشخویى و سخاوتش او را به سمت بهشت کشانید.»[3]
مقدس نیا، محمد، آداب معاشرت، 1جلد، افق فردا - قم، چاپ: سوم، 1379، صص 22 الی 24
