98- اخلاق معیشت

1- اهمیت و جایگاه
- هر فرد به تناسب استعدادها و تواناییهای ذاتی خویش و یا به اقتضای شرایط اجتماعی و محیطی، برای تأمین معیشب خویش شغلی را انتخاب می کند.
- هر شغلی اخلاقیات خاص خود را می طلبد. با وجود این تأمین معاش، به طور کلی و صرف نظر از اینکه در قالب چه شغلی یا تخصصی باشد، احکام اخلاقی مشترکی دارد.
- مسئله معیشت یکی از مهمترین و پایدارترین مسائل بشری است.
- افراد بی کار، هر چند از نظ ر اقتصادی نیازمند نباشند، باز هم انسانهایی موفق تلقی نمی شوند.
آثار و نتایج کارکردن چیست؟
الف: امرار معاش و تأمین مایحتاج مادی زندگی.
ب: احساس شخصیت، عزت، استقلال و اعتماد به نفس.
ج: خود را یک عضو فعال و تأثیر گذار در جاعه می داند.
آثار و نتایج بیکاری چیست؟
الف: یأس، نومیدی
ب: سرخوردگی و بی شخصیتی
ج: یک عضو بی فایده در جامعه تلقی می شود.
- کار، یک وظیفه و مسئو لیت اجتماعی نیز هست . یعنی اگر ما شخصاً هیچ احتیاجی نداشته باشیم، باز هم وظیفه اجتماعی و مسئولیت اخلاقی ما اقتضا می کند که بیکار نباشیم.
- مؤمنان شاغل، محبوب خداوند هستند.
- پیامبر اکرم (ص): عبادت و پرستش خداوند هفتاد جزء دارد که بالاترین و برترین جزء آن، طلب روزی حلال است.
- اسلام هرگز کارکردن و تلاش برای تأمین معاش را جدای از عبادت و پرستش نمی داند.
- پیامبر اکرم (ص) درباره انسانهای بیکار می گویند: "ملعون من القی کلّه علی النّاس"
کسی که بار زندگی خود را بر دوش مردم بیاندازد مورد لعن است.
- امام باقر (ع): حضرت موسی (ع) از خداوند سئوال کردکه خدایا مبغوض ترین بندگان نزد تو چه کسانی هستند؟
خداوند فرمود : کسانی که شب تا صبح همچون جسدی مرده می خوابند و روز خود را به بطالب و بیکاری می گذرانند.
امام صادق (ع): کسی که نمی خو اهد از راه حلال مالی را فراهم کند که با آن آبروی خود را حفظ نماید و دینش را ادا کند و صله رحم را به جا آورد، خیری در او نیست.
2- کار در سیره اولیای دین
- همه پیامبران و امامان برای تأمین مخارج زندگی خود و خانواده شان کار می کردند.
- یکی از یاران امام صادق (ع) که می بیند حضرت در یک روز گرم مشغول بیل زدن هستند به ایشان می گویند : اجازه دهید من به جای شما کار کنم .
حضرت (ع) در پاسخ فرمود : "من دوست دارم که انسان برای تأمین معاش و در طلب معیشت، سختی و آزار آفتاب گرم را تحمل کند."
3- نقش نیت در ارزشمندی کار
- یکی از مهم ترین ارکان ارزشمندی کارهای اختیاری انسان، مسئله نیت و انگیزه فرد از انجام آن است.
- آن همه ارزشی که در اسلام برای کار ذکر شده است، همگی مبتنی بر داشتن نیت و انگیزه خوب است.
- پیامبر اکرم فرمودند : اگر ان سان به انگیزه مباهات و فخر فروشی و به هدف تکاثر و مال اندوزی کار کند، در آن صورت در راه شیطان است.

4- نقش کار در تربیت و بهداشت روانی
- یکی از مهمترین عوامل سازنده شخصیت انسان، کار است.
امام علی (ع): "النّفس ان لم تشغله شغلک" اگر نفس خود را به کاری مشغول نسازی او تو را مشغول خواهد کرد.
- نفس انسانی به ویژه قوه خیال آدمی به گونه ای است که اگر بیکار باشد، انسان رابه تباهی و فساد خواهد کشاند.
- یکی از مهمترین علل ارتکاب گناه، بیکاری است.
- اشتغال افزون بر اینکه، از انفجار انرژیهای متراکم جلوگیری می کند، مانع پیدایش افکار و وساوس و خیالات شیطانی نیز می شود.
- به قول پاستور بهداشت روانی انسان در لابراتوار و کتابخانه است.
- ولتر می گفت: هر وقت احساس می کنم که درد و رنج بیماری می خواهد مرا از پای در آورد، به کار پناه می برم. کار بهترین درمان دردهای درونی من است.
5- کار و احساس شخصیت
امام علی (ع): هر آینه که نقل و انتقال سنگهای سنگین از بالای کوهها برای من دوست داشتنی تر از منت کشیدن از دیگران است.
امام علی (ع): اگر می خواهی آزاد زندگی کنی، مثل بردگان تلاش کن. آرزویت را از مال دیگران به طور کلی قطع نما.
- درخواست کمک مالی از مردم و سربار دیگران بودن، به دلیل آفات اخلاقی و اجتماعی و فرهنگی فراوانی که دارد، به شدت مورد مذمت و نکوهش اسلام و اولیای اسلام قرار گرفته است.
- شخصی به خدمت امام صادق (ع) آمد و عرض کد: من مردی فقیر و
تنگدست هستم که نه می توانم کار دستی انجام دهم و نه فن تجارت را می دانم. امام صادق(ع) فرموند: کار کن؛ با سرت باربری کن و خود را از مردم بی نیاز گران.
- - هرگز نباید به خردی کار نگاه کرد.
- پیدا نکردن شغلی مطابق به میل خود هرگز مجوز بیکاری و پذیرش خواری در خواست از دیگران نیست.
جمع­بندی بحث:
الف: موثر بودن کار در شکل گیری شخصیت فردی و اجتماعی انسان و بهداشت روانی او.
ب: ارزشمندی کار و تحقیر نکردن کار و صرف نشدن اوقات در بیکاری
ج: کار از دیدگاه اسلام نوعی عبادت محسوب می شود.
د: اخلاق نیک موجب کشایش در رزقهای معنوی و مادی است.
م: اخلاق بد موجب تنگدستی است.

(آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، دکتر احمد حسین شریفی)