40- تبیین مفهوم ارزش اخلاقی

ارزش اخلاقی مخصوص چیزی است که از نظر اخلاق، مطلوبیت دارد یعنی یا هدف مطلوب، اخلاق است و یا واسطه و وسیله‌ای است که انسان را به آن هدف نزدیک می‌نماید، و از آنجا که موضوع جملات اخلاقی به اموری اطلاق می‌شود که یا خود، هدف افعال اختیاری انسان باشد و یا انسان را به آن نزدیک کند و  وسیله‌ای برای دستیابی به هدف موردنظر در اخلاق باشد.

بنابراین آنچه هدف و مطلوب نهایی اخلاق است، ارزش ذاتی دارد و آن دسته از افعال اختیاری انسان که با راهنمایی عقل و به صورت آگاهانه انتخاب شوند و وسیله‌ای برای دستیابی به هدف نهایی اخلاق باشند، دارای ارزش غیری هستند، و در مقام مقایسة دو یا چند فعل اختیاری ارزشمند که با هم تزاحم داشته و انسان می‌تواند آنها را با هم انجام دهد، آن کاری ارزش نسبی دارد که انجام آن، کمک بیشتری در رسیدن به هدف و مطلوب نهایی اخلاق ایجاد نماید.

تبیین واقعی مفهوم ارزش اخلاقی این است که آن در جایی بکار می‌رود که انسان فعلی را از روی اختیار انجام دهد و آن فعل مطلوب آدمی باشد. اما نه هر مطلوبیتی، همچون مطلوبیتی که صرفاً برای رسیدن به نیاز مادی و مقتضای غرائز و شهوات حیوانی باشد بلکه مطلوبیت عقلائی موردنظر است یعنی کاری که از روی اختیار و به هدایت عقل صورت گیرد دارای ارزش اخلاقی است.

 بنابراین برای حصول ارزش اخلاقی چند چیز لازم است. به عبارت دیگر در هر فعلی که ارزش اخلاقی مطرح می‌شود، عناصر زیر موجود است:

الف- مطلوبیت: آن فعل مطلوب روح انسان است.

ب- مطلوبیت انسانی: مطلوبیت آن فعل به خاطر نیازهای فوق غرائز آدمی است و نیت ما، رسیدن به آن نیاز مُتعالی است.

ج- به راهنمائی عقل باشد. عقل ما را به سمت آن فعل هدایت می‌کند.

        د- آگاهانه انتخاب کند. آن فعل از روی اختیار و انتخاب آگاهانه انجام می‌شود.