94- اخلاقى که خدا مى‏ پسندد

امورى که ذاتاً بلند مرتبه و شریف و پرقیمت و باارزش است و سبب ظهور خیر دنیا و آخرت و سعادت و خوشبختى براى انسان است، چنان که در آیات قرآن و روایات آمده، محبوب خداست، و امورى که ذاتاً پست و بى‏ارزش است و سبب تیره‏بختى انسان در دنیا و آخرت است- همان گونه که در قرآن و روایات آمده- منفور و مبغوض حق است.

بنابراین هر انسانى که آراسته به امور شریفه و حسنات اخلاقى است محبوب خداست و هر انسانى که آلوده به امور پست و بى‏ارزش است مورد نفرت پروردگار است.

زیباییهاى اخلاق و حسنات باطنى و حالات عالى درونى از مصادیق قطعى امور شریفه و باارزش، و زشتى‏هاى اخلاقى و سیئات باطنى و حالات پست از مصادیق یقینى امور پست و بى‏ارزش است. در این زمینه به دو روایت بسیار مهم دقت کنید.

امام باقر علیه السلام از پدرانش از امیرالمؤمنین علیه السلام و امیرالمؤمنین از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روایت مى‏کند که آن حضرت فرمود:

إنّ اللَّهَ عَزَّ وجَلَّ یُحِبُّ الجودَ وَمَعالِىَ الأُمُورِ وَیَکْرَهُ سَفْسَافَهَا...[1]

. بى‏تردید خداى عز و جل بخشندگى و گشاده‏دستى و امور شریفه و باارزش را دوست دارد و نسبت به امور پست و بى‏ارزش کراهت و نفرت مى‏ورزد.

نیز از حضرت حسین علیه السلام از رسول خدا روایت شده است:

إنّ اللَّهَ یُحبُّ مَعالِىَ الأمورِ وَیَکرَهُ سَفْسافَها[2]

. به یقین خدا امور شریفه و باارزش را دوست دارد و امور پست و بى‏ارزش نزد او منفور و مبغوض است.

مسلماً وقتى انسان ظرف ارزش‏هاى اخلاقى و امور شریف شود محبوب خدا و هنگامى که منبع زشتى‏هاى اخلاقى و امور پست و بى‏ارزش گردد مورد نفرت خداست.

امور شریفه‏ زندگى، انسان را در دنیا غرق امنیت و سلامت و خوشى و رفاه و وسعت رزق مى‏کند و سبب ورود انسان در عرصه‏ى قیامت به رضوان و بهشت الهى است، و امور پست و بى‏ارزش، زندگى را در دنیا دچار ناامنى و اضطراب و نگرانى و غم و اندوه و تنگى رزق مى‏نماید و در آخرت سبب ورود به خشم و سخط حق و دخول در عذاب دردناک دوزخ است.

انسان اگر به خود معرفت پیدا کند و از طریق قرآن و معارف به حقیقت خود واقف شود که از جهتى خلیفه‏ى خدا و قائم مقام حضرت رب در زمین است، چنان که قرآن مى‏فرماید:

«... إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً...»[3].

من در زمین جانشین خواهم گماشت.

و از طرف دیگر جلوه‏گاه اسما و صفات حضرت حق است، آن گونه که قرآن خبر مى‏دهد:

«وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها...»[4].

و [خدا] همه‏ى [معانى‏] نامها را به آدم آموخت.

و به عنوان مسجود فرشتگان است به طورى که قرآن مى‏گوید:

«فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ»[5].

پس وقتى آن را درست کردم و از روح خود در آن دمیدم، پیش او به سجده در افتید.

و در مرحله‏ى دیگر امین اللَّه است، یعنى موجودى است که پس از این که آسمان‏ها و زمین و کوهها به خاطر عدم ظرفیت از پذیرش امانت روى تافتند به قبول امانت تن داد، چنان که قرآن به این حقیقت ناطق است:

«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ...»[6].

ما امانت [الهى و بار تکلیف‏] را بر آسمانها و زمین و کوهها عرضه کردیم، پس از برداشتن آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند، [ولى‏] انسان آن را برداشت.

و از جهت دیگر در جنبه‏ى معنوى روح اللَّه است آن گونه که قرآن دلالت دارد:

«فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی»[7].

پس وقتى که آن را درست کردم از روح خود در آن دمیدم.

هرگز و تحت هیچ شرایطى اجازه نمى‏دهد که ظرف وجودش از ارزش‏ها و امور شریف خالى بماند و شیطان‏ها و هواى نفس او را براى آلوده کردن باطنش‏ به زشتى‏ها و امور پست و بى‏ارزش مورد تاخت و تاز قرار دهند، بلکه مى‏کوشد قلب را تبدیل به حرم خدا و عرش رحمان نماید و عمق دل را آیینه‏ى جلوه‏ى الهامات کند و نفس و باطن را با امور ارزشى و حقایق عرشى زینت دهد و دایره‏ى وجودش را محل تجلى معارف الهى قرار دهد و اعضا و جوارحش را در خدمت به خلق و عبادت ربّ به کار گیرد و از وجود خویش منبعى از فضایل و کرامات بسازد و با کلید ایمان و عمل و اخلاق تمام درهاى رحمت و سعادت را به روى خود باز کند و خویش را مطلع الفجر آیات حضرت رب العزّه نماید.

اى دل ار ننگ دارى از نقصان‏		جز سلوک ره کمال مکن‏
هرچه عقل اندر او بود دستور		جز بدان کار اشتغال مکن‏
شرف نفس اگر همى خواهى‏		با فرومایه قیل و قال مکن‏
عرض نفس نفیس را هرگز		در پى مال پایمال مکن‏
منت از دوست بهر دینارى‏		ور بود حاتم احتمال مکن‏
عجز و بیچارگى به هیچ سبیل‏		دشمن ار هست پور زال مکن‏

 

بشنو اندرزهاى ابن یمین‏		چون مفید است ز آن ملال مکن‏[8]

 

انصاریان، حسین، زیبایى هاى اخلاقى، 1جلد، دار العرفان - قم، سوم، 1386. صص 294 الی 297

---

[1] ( 1)- جعفریات: 196، باب فی ذکر البنات؛ مستدرک الوسائل: 13/ 56، باب 22، حدیث 14736.

[2] ( 1)- عوالى اللآلى: 1/ 67، الفصل الرابع، حدیث 117؛ وسائل الشیعه: 17/ 73، باب 25.

[3] ( 2)- بقره( 2): 30.

[4] ( 3)- بقره( 2): 31.

[5] ( 1)- حجر( 15): 29.

[6] ( 2)- احزاب( 33): 72.

[7] ( 3)- ص( 38): 72.

[8] ( 1)- سنایى غزنوى.