90- شیوه هاى نگارش کتاب هاى اخلاق و سیاست
چهارشنبه, ۱۱ فروردين ۱۳۹۵، ۰۸:۲۲ ب.ظ
دانشمندان اسلامى در تدوین کتابهاى اخلاق و سیاست و تدبیر منزل سه روش داشته اند:
1- روش مستدل منطقى:
مباحث علوم مذکور در فوق به طور نظرى طرح می شد و با آوردن یک رشته تعاریف و براهین مطلوب ثابت و آشکار می گشت. مبناى این روش گرچه برهان عقلى و دلایل منطقى است ولى همیشه با واقعیات اجتماع مطابق نمىآمد و آراء خردمندان نیز با این روش عقلى اختلاف پیدا می کرد.
کتاب هایى که فارابى و ابن سینا و ابن رشد و مشکویه رازى و خواجه طوسى و قاضى عضد ایجى و جلال الدین دوانى و سلطان العلماء آملى و شمس الدین محمد بن خاتون عاملى در این زمینه نوشته اند به همین روش و مبتنى بر آثار افلاطون و ارسطو و بروسن از فیلسوفان یونان بوده است.
2- روش تجربه اجتماعى و ملاحظه خارجى:
در این شیوه مباحث این علوم آمیخته با کلمات طوال و قصار یا سخنان بلند و کوتاه بزرگان و فرمان روایان و پیران و سالخوردگان و خردمندان آزموده گرم و سرد چشیده و جهان دیده است و رفتار و کردار آنها نقل می گردد و موضوعات در جامه حکایات و افسانهها و قصص پوشیده می شود. اندرزنامهها و پندنامههاى بزرگان و نصایح و وصایا و عهود و مکاتیب و توقیعات و خطابههاى پادشاهان و فرمانروایان غالبا بهمین اسلوب است و در نوشتههاى ابن مقفع و جاحظ و ابن قتیبه و آداب- الملوک سرخسى و السعادة و الاسعاد عامرى و جاویدان خرد مشکویه رازى و محاضرات راغب سپاهانى و نثر الدرر ابو سعد منصور بن الحسین آبى کاتب (ش 403 کتابخانه کوپرولو) و نصیحة الملوک غزالى و تحفة الملوک على بن ابى حفص ابن فقیه سپاهانى نیز مطالب بسیارى در همین شیوه گنجانیده شده است.
این روش به واقع نزدیکتر است و در ذهن عموم مردم بهتر جا گرفته است.
3- روش تعبّد و استناد
به وحى و الهام و شعور اجتماعى دینى و اتکاى به کتاب هاى
آسمانى و سخنان پیامبران و امامان و پیشوایان و رهبران مذاهب و بیان مسائل اخلاقى
و سیاسى مندرج در اسناد دینى و پذیرفتن آنها بى چون و چرا و ایمان و گرایش بدان هاست.
این روش را مؤمنان و گرایندگان به دین و آئین برتر مى دانند و مى پسندند.
(دانش پژوه، محمدتقى، تحفه (در اخلاق و سیاست)، 1جلد، بنگاه ترجمه و نشر کتاب - تهران، چاپ: اول، 1341. مقدمه، ص 11)
