86- اخلاق پژوهش

 

١- اهمیت و جایگاه
- اهمیت تحقیق و پژوهش علمی بر کسی پوشیده نیست و یکی از اهداف اصلی آموزش در هر جامعه، پرورش پژوهش گر و محقق است.
- شاخصه مهم برای ارزیابی میزان موفقیت نظامهای آموزشی چیست؟
- تعداد پژوهش گرانی است که تربیت کرده و در خدمت جامعه قرار داده است.
رشد علمی در هر جامعه = وجود پژوهشهای جدید و نو است.
پیشرفت و ترقی مادی و معنوی جوامع انسانی= وجود پژوهش و تحقیق است.
چنانچه پژوهش در خدمت زر و زور و تزویر باشد چه آثاری را به دنبال خواهد داشت؟
الف- نابودی حیات آدمیان
ب- تخریب
ج-مفاسد فرهنگی و اخلاقی
٢-  فضایل اخلاقی در پژوهش
الف- تصحیح انگیزه و نیت
تحقیقات معنی دار = تحقیق + انگیزه الهی
مهمترین اصول اخلاقی = نیت و انگیزه
- وقتی که گفته می شود یک پژوهش گر باید با نیت الهی دست به پژ وهش بزند به این معناست که پژوهشها و تحقیقات او نیز باید در خدمت اهداف الهی و در جهت خدمت به خلق خدا باشد.
ب- توجه به نقش پیش فرضهای ارزشی
- یکی از مهم ترین مسائل در تحقیق و پژوهش مسأله تأثیر پیش فرضها، فرهنگ، جامعه، ار زشها و امثال آن، در تحقیق است . (مراجعه به دانش اسلامی و دانشگاه اسلامی، محمد فنایی، ص ٣٣)
-  هر چند پژوهشها محصول اندیشه یک فرد یا گروه هستند اما در حقیقت اگر نیک بنگریم خواهیم دید که نتیجه و محصول زحمات و پژوهشهای پیشینیان می باشند.
نیوتون: "اگر توانسته ام افق را اندکی دورتر از دیگران بنگرم، بدان سبب است که بر شانه های غولان ایستاده ام."
ج- گزینش مسئله
هر کجا مشکل، جواب آن جا رود       هر کجا کشتی است، آب آنجا رود
- یکی از مهم ترین گامها و مراحل مقدماتی هر تحقیقی، مسئله گزینی است.
- انتخاب مسئله از جمله مهم ترین و بنیادی ترین مراحل تحقیق است.
- انسان بی دغدغه و انسان بی مطالعه و ناآگاه مشکلی را بر سر راه خود نمی بیند تا در اندیشه حل آن برآید.
مولوی:
هم سئوال از علم خیزد هم جواب         همچنان که خار و گل از خاک و آب
- عمده ترین هدف از پژوهش چیست؟ بر طرف کردن مشکلی از مشاکل علمی و عملی جامعه.
د- شهامت در پژوهش
- در پژوهش نباید:
1) مشکلات احتمالی را بزرگ جلوه دهند.
2) توانمندیهای خود را کوچک فرض کرد.
امام علی (ع): "چون از کار می ترسیدی خود را در آن بیفکن؛ زیرا سختی حذر کردن بزرگ تر است از آنچه از آن ترس داری"
چیرگی بر موانع و مشکلات = امکانات هر چند اندک+ عزم راسخ+ توکل به خدا.
ه- امانت داری
 "ان الله یأمرکم ان تؤدّوا الامانات الی اهلها." (نساء/ ٥٨)
خداوند به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبانشان بدهید.
- امانتداری، به طور کلی یکی از ضررتهای زندگی اجتماعی است . امانتداری در پژوهش و تألیف نیز، رکن ر کین حیات علمی و تحقیقی یک جامعه را تشکیل
می دهد.
- امانتداری در امر پژوهش اقتضا می کند که در نقد یا استناد به سخن دیگران از نقل تقطیعی یعنی نقل یک مقدار از حدیث، یا متن تاریخی، متن فلسفی یا... و حذف مقداری دیگر، در جایی که مطلب پیوسته و مرتبط است، پرهیز کنیم.
و- حقیقت جویی در پژوهش
- زمانی که به ارسطو اعتراض شد که چرا حرمت استاد خود، افلاطون را نگه نداشته و نظرات او ر ا به نقد کشانده، گفت : افلاطون را دوست دارم؛ اما به حقیقت بیش از افلاطون علافه دارم.
- وظیفه اخلاقی یک پژوهش گر، حقیقت طلبی و حقیقت جویی است.
ز - نشاط در تحقیق
- یکی از مسائل مهم، در امر تحقیق، نشاط و شادابی محقق در کار خود است.
- نشاط در تحقیق، یعنی زندگی و بلکه عشق بازی با مسئله مورد نظر.
- یکی از عوامل بی انگیزگی و سستی در تحقیق این است که اهمیت کار برای محقق روشن نشده است.
کسالت و سستی در تحقیق = عدم علاقه به موضوع تحقیق یا نشناختن هدف
ح- پژوهش گروهی
- بدون تردید، کارهای گروهی و جمعی، نسبت به کارهای فردی از هر جهت بهتر و مفیدترند.
کاین خردها چون مصابیح اندر است بیست مصباح از یکی روشن تر است.
امام علی (ع): "افضل الناس رأیاً من لایستغنی عن رأی مشیر."
بهترین آرا و اندیشه ها از آن کسانی است که از مشورت با دیگران خود را بی نیاز نبینند.
- در صد خطای پژوهش گروهی به مراتب کمتر از پژوهش فردی است چرا که:
زان که با عقلی چو عقلی جفت شد         مانع بدفعلی و بد گفت شد

(

آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، احمد حسین شریفی، صص 59 الی 68)