61- مفهوم شناسی عرفان

عرفان در لغت یعنی شناخت، باز شناختن،معرفت، شناختن حق تعالی، معرفت حق، همچنین به معنای شناختن و دانستن بعد از نادانی، درایت، اطلاع آمده است.

اگر بشناختی خود را به تحقیق

هم از عرفان حق پای تو توفیق (ناصر خسرو)

                                                                                                

عرفان از نظر لغت به معنای شناسایی است و شناسایی هر چیز را عرفان آن نامند.

عرفان به مفهوم عام، وقوف به دقایق و رموز چیزی است مقابل علم سطحی، اما به مفهوم خاص، یافتن حقایق اشیاء به طریق کشف و شهود است.

دکتر یثربی به نقل از قیصری در تعریف عرفان آورده است:

« عرفان عبارت است از علم به حضرت حق سبحان از حیث اسماء و صفات و مظاهرش، و علم به احوال معاد و به حقایق عالم و چگونگی بازگشت آن حقایق به حقیقت واحدی که همان ذات احدی حق تعالی است و معرفت طریق سلوک و مجاهده برای رها ساختن نفس از تنگناهای قید و بند جزئیت و پیوستن به مبدأ خویش و اتّصاف به نعت اطلاق و کلیّت»

شفــــای درد دلهــــا گشت عرفــــان                     ز عرفــان روشن آمد جـــاودان جــــان  (ناصر خسرو)

با توجه به تعاریف فوق:

موضوع عرفان: وجود حقّ و اسماء و صفات آن است، زیرا در جهان بینی عارفان، هستی حقیقی منحصر به حضرت حقّ و اسماء و صفات اوست[6]. به عبارت دیگر موضوع علم عرفان، ذات و اسماء و صفات الهی است.

مسائل عرفان: مربوط به تجلیّات حضرت حقّ، و پیدایش مظاهر اسماء و صفات او و چگونگی بازگشت این جلوه‌ها و مظاهر به اصل و مبدأ آنها است. بنابراین مسائل عرفان به اموری اطلاق می‌شود که چگونگی ارتباط انسان و جهان هستی را با خدا و کیفیت رجوع و وصول به لقاء الله را تبیین می‌کند.

روش عرفان: روش عرفان. شهودی و کشفی است.

هدف عرفان: سخن گفتن و نوشتن و تشکیل حلقه و محفل، واداشتن دیگران به سیر و سلوک و ریاضت و مجاهدت می‌باشد.

اهل عرفان هرگاه با عنوان فرهنگی یاد شوند «عرفاء» و هر گاه با عنوان اجتماعی و فرقه‌ای‌شان یاد شوند غالباً «متصوفه» یاد می‌شوند.

مباحث عرفان: علم عرفان به عنوان یک نظام فکری و فرهنگی به دو بخش تقسیم می‌شود:

عرفان نظری، عرفان عملی.