39- شهودگروی و نظریه مور، پریچارد، راس

شهودگرایی، پاره ­ای از مفاهیم تصوّری اخلاقی و قضایای مربوط به آن را بدیهی و بی ­نیاز از تعریف و استدلال، و آنها را به شهود عقلی روشن و واضح می­ داند.  و این که در فلسفه اخلاق قرن حاضر، توجّه به شهودگرایی طبیعتاً از اثر  مور شروع می­شود. 

یکی از پرسش ­های اساسی درباره شهودگروی اخلاقی مور این است که گستره و دامنه شهودگروی اخلاقی وی تا کجاست؟ آیا شهودگروی اخلاقی مور صرفاً ناظر به مفاهیم اخلاقی ارزشی، و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر آنهاست یا این­که به مفاهیم اخلاقی ناظر به الزام و تکلیف، و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر این مفاهیم نیز مربوط می­شود؟

برخلاف رأی برخی از مفسّران مور از قبیل مری وُرناک (وارنوک) و آلفرِد یوئینگ که در اثر بدفهمی و یا سوء تفسیر آرای اخلاقی مور، شهودگروی اخلاقی وی را به پاره­ای از مفاهیم اخلاقی ناظر به الزام و تکلیف از قبیل «درست» (right  )، «الزامی» ( (obligatory، «وظیفه» (duty ) و «باید» (ought  ) و نیز به احکام یا قضایایی که محمول شان چنین مفاهیمی­ اند، تعمیم داده ­اند.

علاوه بر  وُرناک ( وارنوک ) و  یوئینگ، که از مفسّران آرای اخلاقی مور به شمار می­روند، برخی از منتقدان مور نیز در مقام ارزیابی شهودگروی اخلاقی وی، در تشخیص گستره و دامنه شهودگروی وی به خطا رفته­اند، نمونه بارز چنین منتقدانی پَتریک نوئل – اسمیت است. شیوه بیان وی در فصول سوم و چهارم از کتاب مشهورش، فلسفه اخلاق، چنان است که گویی مور نیز همانند شهودگروان متأخّری چون راس و پریچارد ادراک مفاهیمی چون «درست» و «الزامی» و احکام یا قضایایی را که محمول­شان این مفاهیم باشند، فقط با شهود اخلاقی امکان­پذیر می­داند. 

به نظر می­رسد که خطای نوئل – اسمیت نیز همانند خطای وُرناک و  یوئینگ، ناشی از بدفهمی و یا سوء تفسیر وی از آرای اخلاقی مور است. زیرا خود مور در پیشگفتارش بر ویراست نخست کتاب مبادی اخلاق و نیز در فصل پنجم همان کتاب، خوانندگان را از خلط آرای وی با آرای شهودگروان دیگر صریحاً برحذر می­دارد.

در مجموع به این نتیجه می­رسیم که گستره و دامنه شهودگروی اخلاقی مور هرگز مفاهیم اخلاقی ناظر به الزام، و تکلیف و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر این مفاهیم را در بر نمی­گیرد، بلکه صرفاً به مفاهیم اخلاقی ارزشی، و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر آنها محدود می­شود. در عین حال، از میان مفاهیم ارزشی اخلاقی، و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر آنها نیز فقط و فقط مفهوم وصفی «خوب»، و احکام یا قضایای اخلاقی مشتمل بر محمول «خوب»، مشمول شهودگروی اخلاقی مور هستند. 

7-1- نظریه مور:

اصول نظریه مور عبارت است از:

الف- مفهوم خوب، مفهومی بدیهی و بی­نیاز از تعریف است و دیگر مفاهیم باید به وسیله آن تعریف شوند.

ب- اگر مفهوم خوب، معادل لذیذ یا لذّت­بخش و امثال آن بود، باید قضیه «هر چه لذّت بخش باشد خوب است» یک قضیه تحلیلی باشد، در حالی­که این گونه نیست.

ج- خوبی و بدی را می­توان شهود کرد، یعنی پاره­ای از قضایای اخلاق بدیهی هستند.

د- صفت­های اخلاق همچون خوب و بد و غیر آن اوصاف غیرطبیعی هستند و با تجربه حسّی به دست نمی­آیند.

ه- مفاهیم اخلاقی حاکی از صفت­های واقعی هستند. 

7-2- نظریه پریچارد:

 اچ . ای . پریکارد (پریچارد)، خطوط کلّی نظریه مور را پذیرفت و آن را تکمیل کرد. وی اعتقاد داشت که :

الف- صفت وظیفه و الزام نیز همچون خوب، بدیهی هستند.

ب- الزام، صفت فعل نیست زیرا فعل هنوز محقّق نشده است، ولی الزام وجود دارد، پس صفتی از فاعل است.

ج- ما خود را نسبت به اموری ملزم، و الزام به آنها را بدیهی می­یابیم. 

7-3- نظریه دیوید راس:

 راس در ادامه کار پریچارد و مور چنین است:

الف- شهود کلّی با شهود جزئی فرق دارد و وفای عهد به طور کلّی درست و وظیفه است، ولی به صورت جزئی و با توجّه به شرایط ویژه و در اثر تزاحم ممکن است خوب نباشد.

ب- راس، نظر پریکارد در مورد (بداهت الزامات اخلاقی) را بدون قیدوشرط نپذیرفت و معتقد بود بعضی افعال بدیهی هستند و از طریق شهود به عنوان «وظایف بدیهی» شناخته می شوند، افعالی که باید اجراء شوند مگر این­که الزام آنها با الزام افعال دیگر متزاحم شود و مرجوح واقع گردد.