13- نظریات درباره تعریف مفاهیم اخلاقی

برای فهم معنا و کاربرد اصطلاحات اخلاقی مانند خوب و بد در فرا اخلاق ، نظریه های بسیار متفاوتی ارائه شده است :

1- نظریات تعریف گرایانه ( Definist   theories )

    قبل از بیان نظریه ، لازم به ذکر است که فرانکنا ، این نظریه را « نظریه های تعریف گروانه » ، مایکل پالمر آن را « طبیعت گرایی اخلاقی یا تعریف گرایی » ، استاد مصباح یزدی آن را « نظریه های تعریف گرایانه » نام نهادند .

     وجه جامع این دسته از نظریات که طیف گسترده ای از دیدگاه های اخلاقی را در خود جای می دهد ، این است که مفاهیم اخلاقی قابل تعریف و تحلیل هستند .

     هر مفهوم اخلاقی را می توان بدون ارجاع به مفاهیم اخلاقی دیگر و تنها بر اساس مفاهیم غیر اخلاقی تعریف کرد . طرفداران این دیدگاه اصولاً اصطلاحات و مفاهیم اخلاقی را صرفاً علامت ها و نشانه هایی از خصایص و ویژگی های اشیای خارجی می دانند .

    مطابق دیدگاه تعریف گرایانه می توان باید را بر اساس هست ، و ارزش را بر اساس واقعیّت تعریف کرد . زیرا اگر چنین تعاریفی قابل قبول باشند می توان بر مبنای آنها از هست به باید ، و از واقعیّت به ارزش منطقاً گذر کرد .    

      نظریات تعریف گرایانه در یک تقسیم بندی کلّی خود به دو دسته تقسیم می شود :

  الف – طبیعت گرایی اخلاقی ( Ethical Naturalism)

      طبیعت گرایان معتقدند که مفاهیم اخلاقی را می توان با ارجاع به مفاهیم طبیعی و تجربی تعریف کرد.

اینان احکام اخلاقی را بیان های تغییر شکل یافته ای از واقعیّت های تجربی می دانند .  

  ب – نظریه های متافیزیکی (Metaphysical  theories  )

     این دسته می کوشند تا در تحلیل و تعریف مفاهیم اخلاقی از مفاهیم فلسفی و یا کلامی و الهیاتی بهره گیرند . در واقع مطابق این نظریه ها احکام اخلاقی ، بیان های تغییر شکل یافته ای  درباره  واقعیّت ها ی  ما بعد الطّبیعی یا کلامی اند ، مانند نظزیه امر الهی ، که مفاد مفاهیم اخلاقی را امر و نهی الهی می داند .

2- نظریات شهود گرایانه  یا طبیعت ناگروی Non – naturalistic  theories)   Intutionism /)

       لازم به ذکر است که فرانکنا ، این نظریه را « شهود گروی » ، مایکل پالمر آن را « طبیعت نا گرایی اخلاقی یا شهودگرایی »، استاد مصباح یزدی آن را « نظریه های شهودگرایانه  یا طبیعت ناگروی » نام نهادند.   

      نظریات شهود گرایانه یا طبیعت ناگروی یا مکتب شهودگرایی ، پاره ای از مفاهیم تصوّری اخلاقی و قضایای مربوط به آن را بدیهی و بی نیاز از تعریف و استدلال ، و آنها را به شهود عقلی روشن و واضح می داند . شهود عقلی در شهود گرایی ، غیر از علم حضوری در فلسفه اسلامی و چیزی شبیه به بدیهیات در علم حصولی است .

3- نظریات غیرشناختی یا توصیف ناگروانه ( Non – Cognitivism  theories)   

     لازم به ذکر است که فرانکنا ، این نظریه را « نظریه های غیر شناختاری یا توصیف ناگروانه » ، مایکل پالمر آن را « ناشناخت گرایی اخلاقی یا عاطفه گرایی »، استاد مصباح یزدی آن را « نظریه های غیر شناختی یا توصیف ناگروانه » نام نهادند.   

    طرفداران این نظریه علی رغم اختلافات گسترده ای که درباره ماهیّت مفاهیم و گزاره های اخلاقی دارند ، همگی بر این باورند که مفاهیم اخلاقی ، مفاهیمی بی معنا و غیر قابل تعریف هستند ، نه مانند تعریف گرایان ، با ارجاع به مفاهیم یا متافیزیکی می توان آنها را تعریف کرد و نه همچون شهودگرایان ، با استمداد از مفاهیم اصلی اخلاق . اینان اصولاً برای مفاهیم اخلاقی ، حیثیت شناختی قایل نبوده و آنها را ناظر به واقع نمی دانند .