315- اخلاق مهدوی (عج)3

مفهوم کاوی اخلاق (Morality)

     «خَلق» و «خُلق» در اصل به یک معناست گرچه خَلق به شکل ظاهرىِ انسان- که با چشم قابل مشاهده است- گفته مى ‏شود و خُلق به توانایى ‏ها و فضیلت‏هاى ناپیدایى که با بینش و بصیرت قابل درک است، اختصاص دارد. خُلق مرادف خُلُق نیز هست و بر عادت، سجیت و سرشت نیز اطلاق مى‏ شود و جمع آن «اخلاق» است و علم اخلاق یکى از شاخه ‏هاى «حکمت عملى» است که به آن «حکمت خُلقیه» نیز مى ‏گویند.

     در اصطلاح کلمه اخلاق گاهی به همان معنای لغوی یعنی صفت نفسانی به کار می‌رود و گاهی از آن، صفت رفتار انسان اراده می‌شود و با «یای نسبت» می‌آید یعنی موصوف آن، رفتار است، اعمّ از اینکه منشاء این رفتار، صفت استوار نفسانی باشد و یا برآمده از وضعیت گذرا و متغیر درونی بوده و از روی فکر و پس از تردید، به وجود آمده باشد. این دو نوع کاربرد، اعم از فضیلت و رذیلت و یا خوب و بد است یعنی هم برای صفت نفسانی و رفتار خوب و هم برای صفت نفسانی و رفتار بد به کار می‌روند. از این دو کاربرد هنگامی استفاده می‌شود که به نوعی در مقام تعیین و تحدید موضوع علم اخلاق باشیم. بدین ترتیب، اخلاق و امر اخلاقی در مقابل علوم دیگر و امور غیراخلاقی قرار می‌گیرد. گاهی نیز اخلاق در مفهوم خاصی به کار می‌رود که فقط شامل اخلاق فاضله و فضیلت‌ها است چه این فضیلت، صفت نفسانی باشد و چه از نوع رفتارها و اعمال خارجی، به عنوان مثال این که سخاوت یک امر اخلاقی است یعنی فضیلت و خوب است، خودنمایی یک امر غیراخلاقی است یعنی رذیلت و امر ناشایسته‌ای است.

    خواجه نصیر الدّین طوسی در تعریف علم اخلاق آورده است: علم است به آن که نفس انسانی را چگونه خُلقی اکتساب تواند کرد که جملگی افعالی که به ارادت او از او صادر شود، جمیل و محمود بود. 

314- اخلاق مهدوی (عج) 2

طرح مسأله مقاله نقش و جایگاه اخلاق مهدوی در تمدّن نوین اسلامی

دکتر نقی سنائی

اَللّهُمَّ إنّا نَفْتَتِحُ الْکلامَ بِاسْمِکَ رَجاءَ عَوْنِکَ و نَخْتَتِمُ بِما بَدَاَْنا ایذاناً بِفَضلِکَ

مَلِکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی همه درگاه تو جویم، همه از فضل تو پویم تو حکیمی، تو عظیمی، تو کریمی، تو رحیمی بری از رنج و گدازی، بری از درد و نیازی نتوان وصف تو گفتن، که تو در فهم نگنجی همه عـزّی و جلالی ،  همـــه  علمـی  و  یقینــــی

نروم جز به همان ره که تواَم راهنمایی همه توحید تو گویم، که به توحید سزایی تو نمایندة فضلی، تو سزاوار ثنایی بری از بیم و امیدی، بری از چون و چرایی نتوان شبه تو جستن که تو در وهم نیایی همه  نـــوری  و  سروری ،  همه  جودی  و  سخایـــی ( سنائی غزنوی )

 جایگاه و اهمیت اخلاق در زندگی بشر تا بدان جا است که حتّی عمل کردن به قوانین و مقرّرات اجتماعی بدون پشتوانه اخلاق ممکن نیست و اخلاق، بهترین ضامن اجرای قوانین و مقررّات است. ازاین رو، مباحث اخلاقی، از مهم ترین هدف­های ارسال پیامبران به شمار می رود و بدون آن، نه دین برای مردم مفهومی خواهد داشت و نه دنیای آنها سامان می یابد. بحث اخلاق و نقش آن در رشد فرهنگ و تمدّن از مباحث مهمّ در تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی است به طوری که همه تمدّن ها به تکامل نظام اخلاقی و رشد معنویّات اهتمام ورزیده، چنان که از مؤلّفه های فرهنگ، اخلاق و آداب و رسوم، اعتقادات، فرهنگ معارف و علوم ، و 00000 می باشند . .                                                                             

     توجّه به اخلاق و ضرورت اخلاقی بودن همین بس که پیامبر اسلام ( ص ) از میان سه علم ، علم اخلاق را تأکید نموده و می فرماید:     

  إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلاثَهٌ: آیَهٌ مُحْکَمَهٌ أَوْ فَریضَهٌ عادِلَهٌ أَوْ سُنَّهٌ قائِمَهٌ وَما خَلاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ.

اخلاق مهدوی (عج) 1

چکیده مقاله نقش و جایگاه اخلاق مهدوی در تمدّن نوین اسلامی[1]

دکتر نقی سنائی عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل

یکی از مفاهیم اساسی در اعتقادات مسلمین بویژه شیعه اثنی‌عشری، اعتقاد به منجی عالم بشریت مهدی موعود (عج) است. از این رو پیروان راستین آن حضرت(عج)، باید با حسّاسیت بیشتری نسبت به وضع موجود (عصر غیبت) و با تلاش عالمانه و عاملانه برای رسیدن به وضع مطلوب (عصر ظهور) با آمادگی کامل همراه با آگاهی و خلوص به سر برند، چرا که آن حضرت (عج) با ظهورش- به اذن الله- هر آنچه خیانت، جنایت و تبعیض هست را از بین خواهد برد، چنان‌که قیامش سرآغاز تکامل اخلاقی و انسانی بشریت است و از اهداف مهم آموزه‌های حضرات معصومین (ع)، فرهنگ‌سازی دینی و ساخت تمدن اسلامی است. در این میان، آموزه‌های آن بزرگان راجع به مهدویت، زمینه انتظار ظهور منجی و تشکیل حکومت جهانی است، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله درصدد بررسی دیدگاه حضرات معصومین(ع) در این آموزه‌ها با محوریّت اخلاق مهدوی (عج) و تأثیر آنها در احیای فرهنگ و تمدّن نوین اسلامی است. روش انجام پژوهش، توصیفی - تحلیلی بوده و برای دست‌یابی به اهداف پژوهش، داده‌های لازم از متون حدیثی با استفاده از فرم‌های فیش‌برداری گردآوری شده و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که عمده نقش اخلاقیات مهدوی در تمدّن نوین اسلامی توجّه ویژه به تهذیب نفس و تجهیز آن به تقوی، عدالت پروری، رعایت ادب، افزایش صبر و شکیبایی، مشورت و همفکری می باشد که ازآموزه‌های مهدوی (عج) قابل بهره وری اند. تبیین آموزه های مهدویت از جمله تقویت امید و امیدواری، الگوبرداری از فرهنگ و تمدّن مهدوی، ضرورت انتظار برای نیل به توفیقات اجتماعی، اخلاقی و سیاسی، ایجاد رویکرد انتظار فعّال و معنابخشی به زندگی جمعی با بهره وری از مکتب اخلاقی مهدویّت به احیای فرهنگ و تمدّن اسلامی کمک شایان توجّهی خواهد نمود.

 

---