330- آد اب اخلاقی مناظره 5

استدلال طلبی و حق محوری

 یکی دیگر از شرایط تحقق گفتگوی سازنده و مناظرۀ سودمند،  این است که طرفین گفتگو حقیقتاً قصد پیروی از واقعیت و حقیقت بر اساس مستندات معقول و مقبول داشته باشند.  هیچ یک از طرفین نباید به هر قیمتی،  در صدد اثبات سخن خود باشد،  بلکه هردو طرف باید بنا را بر پذیرش حق و سخنان مستدل بگذارند،  و هرگاه هرکدام از آنان متوجه اشتباه خود شد صادقانه به اشتباهش اعتراف نماید.  و هرگز خطاهای معرفتی و علمی خود را با خطاهای اخلاقی نپوشاند.

 قرآن کریم،  در آیات متعددی،  بر این تأکید کرده است که در هر گفتگویی همواره باید دانش و پیروی از دانش،  به عنوان مسئله ای بنیادین و محوری مورد توجه قرار گیرد.  قرآن کریم،  همچنین مجادله از روی جهل و گمان را گناهی بس بزرگ به حساب آورده و آن را علامت و نشانه ای از وجود رذایلی اخلاقی،  مانند خود بزرگ بینی،  دروغگویی،  حق ستیزی،  و حق گریزی،  در درون فرد مجادله گر دانسته است.

 کسانی که درباره آیات خدا- بدون حجتی که برای آنان آمده باشد- مجادله می کنند، [این ستیزه] در نزد خدا و نزد کسانی که ایمان آورده اند[مایه ی] عداوت بزرگی است.  این گونه،  خدا بر دل هر متکبر زورگویی مهر می نهد.  در حقیقت،  آنان که درباره نشانه های خدا- بی آنکه حجتی برایشان آمده باشد- به مجادله برمی خیزند در دلهایشان جز بزرگ نمایی نیست[و]آنان به آن[بزرگی که آرزویش را دارند] نخواهند رسید. پس به خدا پناه جوی،  زیرا او خود شنوای بیناست.  آیا به جای او خدایانی برای خود گرفته اند؟ بگو: «برهانتان را بیاورید. »این است سخن کسی که با من هستند،  و سخن کسانی[پیامبرانی]که پیش از من بودند.  اما بیشتر آنان حق را نمی دانند و به همین دلیل(از آن)رویگردانند.  و چیزی را که بدان علم نداری دنبال مکن،  زیرا گوش و چشم و قلب،  همه مورد پرسش واقع خواهند شد.