225- آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام

 در لزوم معاشرت با مردم از طریق اداى امانت، اقامه شهادت و راستگویى، همچنین در استحباب عیادت مریض و شرکت در تشییع جنازه، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان و خواندن نماز در مسجد

1-^[1] معاویة بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: با بستگان و سایر مردمى که با آنان معاشرت داریم چگونه رفتار کنیم؟

امام فرمود: امانت را به آنان برگردانید، و (به حق) شهادت دهید، چه به نفع آنان باشد یا به ضررشان و از بیماران آنها عیادت کنید، و در تشییع جنازه مردگانشان شرکت نمایید.

2-^[2] ابى اسامه زید شحّام گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: به آنان که از من اطاعت و به سخنانم عمل مى‏کنند سلام برسان، و به آنها بگو: شما را به تقواى خداى عز و جل، و پرهیزگارى در دین، و کوشش در راه خدا، و راستى در گفتار، و برگرداندن امانت به صاحبانش، و سجده طولانى، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان سفارش مى‏کنم، زیرا حضرت محمد (ص) به همین منظور مبعوث شده‏ است. و به کسانى که به شما اعتماد مى‏کنند چه نیکوکار باشند یا بدکار، امانت را برگردانید زیرا رسول خدا (ص) حتى به اداى سوزن و نخ سوزن [که ظاهرا کم ارزش مى‏باشد] فرمان داده است، صله رحم به جا آورید و در تشییع جنازه شرکت کنید و به عیادت بیمار بروید و اداى حقوق نمایید زیرا به کسى از شما مى‏توان جعفرى مذهب گفت که در دینش متّقى، و درست گفتار و امانتدار و با مردم خوشخو باشد، و چنین شخصى با این گونه کارهایش مرا مسرور مى‏سازد، و این است روش و آیین جعفرى.

اگر شیعه ما داراى این صفات نباشد برایم مایه اندوه و ننگ است، و مردم مى‏گویند: این است آیین جعفر صادق (ع)، به خدا سوگند پدرم [امام باقر (ع)] به من فرمود: کسى از پیروان حضرت على (ع) زینت قبیله‏اى است که از همه کس بیشتر اداکننده امانت، و برآورنده حقوق، و در گفتار و امانت از همه صادقتر باشد به گونه‏اى که اگر از هر کس در باره او سؤال شود بگویند مانند فلانى باید بود، زیرا از ما امانتدارتر و درست گفتارتر است.

3-^[3] معاویة بن وهب گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم با بستگان و کسانى که با آنها معاشرت داریم ولى بر مذهب ما نیستند چگونه رفتار کنیم؟

امام فرمود: به پیشوایانتان که از آنها پیروى مى‏کنید بنگرید و بدان گونه که آنها رفتار مى‏کنند عمل نمایید، سوگند به خدا پیشوایان شما از بیماران آنها عیادت مى‏کردند و در تشییع جنازه آنها حاضر مى‏شدند و اقامه شهادت مى‏کردند به نفع یا به ضرر آنها، و امانت را به آنان برمى‏گرداندند.

4-^[4] حبیب خثعمى گوید: امام صادق علیه السّلام به من فرمود: بر شما باد به اجتناب از معاصى، و تلاش و کوشش، و حضور در تشییع جنازه‏ها و عیادت بیماران، و حضور در مساجد با سایر مردم، و دوست بدارید براى مردم آنچه را براى‏ خودتان دوست مى‏دارید، آیا شرمسار نیست کسى از شما که همسایه‏اش حقّ او را بشناسد ولى او حقّ همسایه‏اش را رعایت نکند؟

5-^[5] مرازم گوید: امام جعفر صادق (ع) فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد و خوشرفتارى با مردم، و به پا داشتن شهادت (براى اثبات حق)، و شرکت در تشییع جنازه، زیرا شما ناگزیر به مردم نیازمندید، و هیچ کس در زندگى‏اش از مردم بى ‏نیاز نیست.

6-^[6] عبد اللَّه بن سنان گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که مى‏فرمود: شما را به تقواى الهى سفارش مى‏کنم، مردم را بر خود چیره نگردانید که خوار مى‏شوید همانا خداى عزّ و جلّ در قرآن کریم مى‏فرماید: «با همه مردم بخوبى گفتگو و معاشرت کنید».^[7] سپس فرمود: از بیماران آنان عیادت کنید، در تشییع جنازه‏شان حاضر شوید، و شهادت بدهید اگر چه به نفع یا به ضررشان باشد. و با آنها در مساجدشان نماز بگزارید تا آنچه میان شما و آنان متفاوت است مشخّص شود.

7-^[8] خیثمه گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: سلام مرا به دوستان ما برسان، و آنها را به ترس از خدا و عمل صالح سفارش کن، افراد تندرست از بیماران عیادت کنند، و ثروتمندان فقیران را مورد توجه قرار دهند، و در تشییع جنازه مردگان حاضر شوند، و به خانه‏هاى یک دیگر بروند، و در امور دین با یک دیگر مذاکره کنند، زیرا رعایت این امور باعث جاودانگى دستورات ماست، خداوند رحمت کند بنده‏اى را که دستورات ما را زنده نگه دارد. اى خیثمه آنان را آگاه کن که تنها چیزى که آنها را از غیر خدا بى‏نیاز مى‏کند کار شایسته و پسندیده است، زیرا به ولایت و دوستى ما نایل نمى‏شوند مگر با ورع و پرهیزگارى، و معذّبترین مردم در روز قیامت کسى است که عدالت و حقّ را بستاید و سپس خلاف آنچه مى‏گوید عمل کند.

8-^[9] کثیر بن علقمه گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم مرا نصیحت فرمایید. فرمود: تو را به تقواى الهى، و پارسایى، و عبادت، و طول سجده، و برگرداندن امانت، و راستى در گفتار، و خوشرفتارى نسبت به همسایگان سفارش مى‏کنم، زیرا حضرت محمد (ص) براى همین منظور مبعوث شده است، با خویشاوندان پیوند، و از بیمارانتان عیادت کنید، در تشییع جنازه مردگانتان حاضر شوید، و زینت و افتخار ما باشید نه مایه ننگ ما، با اعمالتان ما را در نزد مردم عزیز و محبوب گردانید و آنها را دشمن ما نسازید، همه دوستیها را به سوى ما جلب و هر گونه بدگویى را از ما دفع کنید.

9-^[10] امام صادق (ع) مى‏فرماید که حضرت علىّ علیه السلام مى‏فرمود: باید در قلب تو نیاز به مردم و بى‏نیازى از آنان جمع شود نیاز تو به آنها در نرمى گفتار و خوشرفتارى، و بى‏نیازى تو از آنها در پاکدامنى، و پایدارى عزّت توست.

10-^[11] ابو اسامه گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که مى‏فرمود: بر شما باد به رعایت تقواى الهى و پارسایى، و تلاش و کوشش، و راستگویى، و رساندن امانت به صاحبانش، و خوشخویى، و خوشرفتارى با همسایگان. زینت و آبروى ما باشید نه باعث بى‏آبرویى ما.^[12]

 

[1] ( 1)( باب 1:) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).

[2] ( 2) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).

[3] ( 3) اصول کافى: ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).

[4] ( 4) اصول کافى: ص 608( باب ما یجب من المعاشرة).

[5] ( 5) اصول کافى، ص 608( باب ما یجب المعاشرة).

[6] ( 6) سرائر، ص 475؛ محاسن برقى، ص 18.

[7] ( 7)«\i قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً\E»، بقره/ 83

[8] ( 8) سرائر، ص 487.

[9] ( 8) سرائر، ص 487.

[10] ( 9) معانى الاخبار، ص 77؛ از کافى ج 4 استخراج کرده است.

[11] ( 10) محاسن برقى، ص 18.

[12] حر عاملى، محمد بن حسن، آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام، 1جلد، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى - مشهد مقدس، چاپ: پنجم، 1380.

صص 17 الی 19