216- اخلاق پرستاری

1- تعریف پرستاری:

پرستاری ، حرفه ای است که در جهت حفظ و پیشبرد حیات، پیشگیری از بروز بیماریها، تسکین دردها و بازگردانیدن سلامتی به بشریت گام بر می دارد.

حرفه پرستاری با همه گستردگی به لحاظ اهمیت وظایف آن نیاز مبرم حیات بشر دنیای متمدن امروزه می باشد و از این حیث حرفه ای است که از نظر فقه اسلامی همچون دیگر حرفه های موردنیاز جامعه واجب شرعی است و برای کلیه کسانیکه قدرت، علم و استعداد و شرایط آن را دارند تا به اندازه کفایت نرسد واجب می باشد.

از آنجا که اصل این کار مورد علاقه دین است  نیازی به قصد قربت برای انجام این واجب نیست و اخذ اجرت برای آن اشکال ندارد ولو اینکه قصد قربت ارزش معنوی و اخلاقی به آن می دهد به همین جهت به آن واجب کفائی توصلی گفته می شود.

2- اخلاق پرستاری را می توان به دو بخش تقسیم نمود: اخلاق حرفه ای و اخلاق انسانی، اسلامی

اخلاق حرفه ای مجموعه تظاهرات رفتاری است که یک پرستار از آن حیث که  پرستار است باید انجام دهد، برخی جنبه مثبت و ایجابی و برخی رفتاری منفی و سلبی است که پرستار نباید مرتکب شود.

اخلاق انسانی اسلامی مجموعه رفتارها و ویژگیهایی است که یک پرستار بعنوان اینکه یک انسان و یک  مسلمان است باید انجام دهد یا از آن اجتناب کند.

3- قواعد اخلاق حرفه ای:

1. تلاش و کوشش در کسب دانش و مهارتهای  پرستاری

 2- تلاش مستمر در پژوهش و آشنائی با مهارتهای جدید

2. دقت و احساس مسئولیت در انجام وظائف به بهترین نحو ممکن
3. توجه به عواطف و احساسات و رشد شخصیت بیمار و احترام در گفتار و رفتار
4. توجه به اعتقادات مذهبی بیمار و پرهیز از اموری که باعث جریحه دار شدن این اعتقادات گردد مثل:

– بی اعتنائی به نجس و پاکی

– بی اعتنایی به نماز و انجام وظائف مذهبی بیمار

– بی اعتنائی به پوشش زنان و معاینه در مقابل دیدگان دیگران و …

– تحمیل عقاید مخالف بر بیمار

– عدم رعایت شئونات دینی مورد احترام مردم در برخوردها و نحوه پوشش

بی توجهی به اینگونه امور باعث بی اعتنائی، عدم اعتقاد بیمار به پرستار و گاه بروز خشونت می گردد.

5. برخورد مناسب با بستگان بیمار
6. روابط مالی پرستار با بیماران و عدم چشم داشت مادی و مالی به بیمار و عدم تبعیض در رسیدگی به بیمار
7. تاکید بر امیدواری
8. برخورد صحیح با کادر پزشکی و همکاران و مسئولین مرتبط با بیمار
9. رفتارهای مناسب قبل و بعد از مرگ بیمار
10. حفظ اسرار بیمار
11. تبعیت از قوانین و مقررات مربوط به حرفه پرستاری

 

4- عوامل موثر در ایجاد تقوای کاری در رفتار پرستاری:

۱- توجه به اهمیت و ارزش کار پرستاری از نظر انسانی.

۲- عشق و علاقه شخصی به حرفه پرستاری.

۳- توجه به اینکه این وظیفه به عنوان وظیفه انسانی مطرح است نه کسب و مال اندوزی.

۴- تشویق و ترغیب مسئولین و دست اندرکاران امر پرستاری و مدیریتهای مربوطه.

۵- توجه به مقررات و قوانین پرستاری.

 

5- ابعاد پرستاری

تلاش در بر آوردن نیاز بیماران در روایات، عنوان عامی است که شامل هر نوع پرستاری که از هر فردی چه به صورت دایم یا موقت انجام شود، می گردد. بر این اساس ابعاد مختلف پرستاری را می توان به این صورت ترسیم کرد:

1. مراقبت از بیمار
2. برطرف کردن نیازهای بیماران

6- پرستاری از دیدگاه ائمه علیهم السلام

در موقعیت های متفاوت پیامبر و ائمه گرامی علیهم السلام رهنمودهای فراوانی در این امرارائه فرموده اند. از جمله سخنانی که پیامبرصلی الله علیه وآله در آخرین روزهای عمر با برکتشان در مسجد مدینه فرمودند: من قام علی مریض یوما و لیلة بعثه الله مع ابراهیم الخلیل علیه السلام فجاز علی الصراط کالبرق اللامع و من سعی لمریض فی حاجة فقضاها خرج من ذنوبه کیوم ولدته امه.  

کسی که یک روز و یک شب، پرستاری بیماری را به عهده بگیرد، خداوند او را با ابراهیم خلیل علیه السلام محشور می کند، پس همچون درخشش برقی از صراط عبور می کند وکسی که در برطرف کردن نیازهای مریض تلاش کند و نیاز او را برآورد، همانند روزی که از مادر متولد شده است از گناهانش پاک می گردد.

این رهنمودها نشانگر اهمیت رسول گرامی (ص) بر پرستاری بوده و تاکید ایشان را بر همیاری در جامعه نشان می دهد.

امام صادق علیه السلام عن رسول الله ص: من سعی لمریض فی حاجة قضاها اولم یقضهاخرج من ذنوبه کیوم ولدته امه...

کسی که برای برآوردن نیاز بیماری تلاش کند، خواه نیازاو برآورده شود یا نه همانند روزی که از مادر متولد شده است از گناهان پاک می گردد.

7- پرستاری بزرگان

• یکی از پیامبران که نسبت پرستاری به اوداده شده حضرت یوسف علیه السلام می باشد، علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار آورده اند:

امام صادق علیه السلام: یکی از عواملی که موجب شد حضرت یوسف علیه السلام را فردی نیکوکاربدانند، این بود که در زندان به امر بیماران وپرستاری از آنان اهتمام می روزید و از آنان مراقبت می نمود.

با استناد به این حدیث می توان بر ارزش وتکریم پرستاری پی برد. امام صادق علیه السلام یکی از عوامل رشد و تعالی حضرت یوسف علیه السلام را در مراقبت از بیماران ذکر نموده است.

• پیامبرصلی الله علیه وآله

حضرت علی علیه السلام، گوشه ای از پرستاری پیامبرگرامی (ص) را در شبی که وجود مبارک ایشان مبتلا به تب بوده یادآوری می نمایند^.

علی علیه السلام: شبی تب وجودم را فراگرفت وخواب را از من ربود. بدین جهت رسول خداصلی الله علیه وآله تا صبح نیز بیدار بود و شب را بین من و نماز تقسیم می کرد. پس از نماز نزد من می آمد و جویای حال من می شد و با نگاه کردن به من از وضعیت بیماری ام اطلاع می یافت و شیوه پیامبرصلی الله علیه وآله تا طلوع صبح این چنین بود. پس از آن که حضرت با اصحاب نماز گذاردند در حق من دعا کردند که خدایا!علی را شفا ده و سلامتی بخش که به خاطربیماری اش تا صبح نخوابیدم.

• امام علی علیه السلام

امام حسین علیه السلام: چون فاطمه زهراعلیها السلام دخترگرامی رسول خداصلی الله علیه وآله بیمار شد به علی علیه السلام سفارش نمود، بیماری او را پنهان کنند و اجازه ملاقات به کسی ندهند. حضرت این گونه عمل کرد و خود عهده دار پرستاری از فاطمه علیها السلام شد و اسماء ایشان را یاری می کرد.

• حضرت فاطمه علیها السلام

در جنگ احد دندان پیامبراسلام صلی الله علیه وآله شکست . در آن هنگام فاطمه علیها السلام خون جراحت پیامبر را می شست و علی علیه السلام با سپر آب می آورد، چون فاطمه مشاهده کرد خون بند نمی آید، تکه حصیری را سوزاند و خاکستر آن را روی زخم گذارد تا خون بند آید.

... گروهی از زنان از جمله فاطمه علیها السلام وبعضی از زنان پیامبر گرامی (ص) آب و غذا بردوش حمل می کردند و به مجروحان جنگ آب می دادند و آن ها را مداوا می کردند.

• حضرت مریم علیها السلام

درد و ناراحتی در فاطمه آغاز می شود و او بیمار می گردد، آنگاه خداوند، حضرت مریم رابرای پرستاری ازحضرتش فرو می فرستد ومریم از ایشان پرستاری می کند و با فاطمه دربیماری اش انس می گیرد.

• حضرت زینب علیها السلام

علی بن الحسین علیه السلام: شبی که فردای آن پدرم به شهادت رسید، من نشسته بودم و عمه ام زینب در نزد من بود و ازمن به گونه ای نیکوپرستاری می کرد.

8-  معرفی کتاب:

1-8-  کتاب «اخلاق و احکام پزشکان و پرستاران»، توسط نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی لرستان ، به زبان فارسی تدوین و تنظیم شده و در باره آداب و احکام ویژه‌ای است که رعایت آن‌ها برای پزشک و پرستار مسلمان ، لازم و ضروری است. کتاب، در ۶ جلد که بیشتر به ۶ مقاله شباهت دارد، به رشته تحریر درآمده است.

2-8- نام کتاب: نگرشی اسلامی به فرهنگ پرستاری. نویسنده: اکبر اسدی

ناشر: مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان قم. چاپ: اول / تابستان 75. تعداد صفحات و قطع: 176 صفحه رقعی

نگرشی اسلامی به فرهنگ پرستاری، عنوان کتابی است که در واحد تحقیقات اسلامی جانبازان، وابسته به بنیاد مستضعفان و مستضعفان انقلاب اسلامی، توسط آقای اکبر اسدی تهیه گردیده است. موضوع این کتاب، بررسی آیین پرستاری از دیدگاه قرآن کریم و اهل بیت(ع) و سیره معصومین است که در چهار فصل تنظیم شده است.

فصل اول به بررسی جایگاه و ارزش پرستاری و آثار دنیوی و اخروی آن می پردازد. و در فصل دوم ابعاد مختلف پرستاری و رهنمودها و توصیه های ائمه اطهار علیهم السلام بررسی شده است. فصل سوم به انواع پرستاری و موضوعاتی چون پرستاری خانوادگی، زن و پرستاری، جنگ و پرستاری و ... اختصاص داشته و در فصل چهارم، اخلاق پرستاری و وظایف و ویژگیهای پرستار، مورد بررسی قرار گرفته و موضوعاتی چون روابط پرستار با بیمار، جایگاه اخلاق پرستاری، رفق و مدارا با بیمار و ... مطرح و مورد بحث واقع می گردد.

3-8-  اخلاق پرستاری، توسط محمد نصر اصفهانی