191- اخلاق دانش اندوزی: موانع دستیابى به علم حقیقى
1- پیروى از حدس و گمان
چون دستیابى به یقین و تشخیص واقعیت در همه امور روزمره زندگى، کارى دشوار یا غیرممکن است، بیشتر آدمیان، با توجه به غریزه راحت طلبى، اساس زندگى خود را بر گمان بنا مى کنند و با تکیه بر آن، به زندگى خویش ادامه مى دهند. یکى از لغزشگاه هاى فهم و اندیشه درست آن است که انسان این عادت بد را به ساحت تفکّر عقلانى و علمى نیز سرایت دهد و به جاى پیروى از یقین، به گمان و حدس بسنده کند. این امر، به ویژه در مسائل اساسى و زیربنایى اندیشه بشر، مانند اعتقادات دینى، زیانهایى جبران ناپذیر به بار مى آورد؛ از اینرو، قرآن کریم به شدت با آن مخالفت ورزیده و مخاطبان خود را از پیروى حدس و گمان برحذر داشته است؛ چنان که در پاسخ به مشرکانى که بر اساس پندارهاى واهى، شرک و دوگانه پرستى خود را به خواست و مشیت خداوند نسبت مى دهند، مى فرماید:
بگو: آیا نزد شما دانشى هست که آن را براى ما آشکار کنید؟ شما جز از گمان پیروى نمى کنید و جز دروغ نمى گویید.[1]
و چیزى را که بدان علم ندارى، دنبال مکن؛ زیرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.[2][3]
[1] ( 3). قُلْ هَلْ عِنْدَکُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنا إنْ تَتَّبِعُونَ إلّاالظَّنَّ وَ إنْ أنْتُمْ إلّاتَخْرُصُونَ.( انعام( 6): 148)
[2] ( 1). وَ لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ اولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا.( اسراء( 17): 36)
[3] شریفى، احمدحسین، آیین زندگى (اخلاق کاربردى)، 1جلد. صص 40- 39
