157- آداب سفر
دین مبین اسلام داراى آیینى است که آداب اجتماعى و سلوک با مردم را در قالب اخلاقى و رفتار اجتماعى به مسلمانان توصیه مى کند. از جمله این تعالیم آداب سفر است و ما مختصراً به گوشه هایى از آن اشاره مى کنیم:
1. صدقه دادن که در مجامع روایى، ائمه اطهار علیهما السلام فرموده اند:
امام صادق صلى الله علیه و آله: «افتتح سفرک بالصدقة»[1]؛ «سفرت را با صدقه شروع کن».
و نیز «الصدقة تدفع البلاء»[2]؛ «صدقه بلاها را دفع مى کند».
2. گفتن بسم اللَّه هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه.
3. خواندن آیة الکرسى؛ «اللّهُ لا إِلهَ إِلّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی اْلأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذى یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلّا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلّا بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ. لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللّهِ فقد استَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى لَا انْفِصامَ لَها وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ. اللّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ»[3].
4. خواندن این جملات از آیات کریمه قرآن جهت حفظ وسیله نقلیه؛ «لِتَسْتَوُوا عَلى ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَ تَقُولُوا سُبْحانَ الَّذى سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنینَ»[4].
5. کمک و یارى همسفران، این وظیفه اجتماعى آن قدر مهم است که در روایت در فضیلت این کار آمده است که:
حضرت زین العابدین علیه السلام؛ با اشخاص مختلف و ناآشنا سفر مى کرد تا بتواند به آنها یارى و اعانت کند.
6. مراقبت کند که همسفر او به زحمت و سختى نیافتد و شخصى را براى سفر انتخاب کند که چون او بتواند خرج کند تا از این بابت شرمنده نگردد.
7. با همسفران به خوشخویى و سازش رفتار کند و زحمت و رنجشان را تحمل نماید.
8. دقت و مواظبت بر انجام واجبات، مخصوصاً نمازهاى روزانه و ترک محرمات به خصوص غیبت کردن.
9. لقمان حکیم به فرزندش امر مىکند که به هنگام سفر، در هر کارى با همسفران خود هماهنگى داشته باشد و براى تصمیمات مختلف با آنان مشورت نماید و با لبخند و سعه صدر با یکدیگر برخورد کنند.[5]
10. «فبذل الزاد قلة الخلاف على من صحبک و کثرة ذکر اللَّه حسن الخلق المزاح فى غیر المعاصى»[6]؛ «از آنچه به همراه دارید دوستان را بى بهره نسازید و دشوارى و تلخى هاى سفر را بازگو نکنید و مزاح و خوشرویى را فراموش نکنید».
11. هرگز در مسافرت چیزى را به فال بد نگیرید.
12. در انتهاى سفر سوغاتى هر چند اندک براى دوستان و آشنایان در نظر بگیرید.[7]
[1] ( 1). میزان الحکمه، ج 2، ص 1308، 1365.
[2] ( 2). وسائل الشیعه، ج 2، ص 433.
[3] ( 1). بقره( 2)، آیات 257-/ 255.
[4] ( 2). زخرف( 43)، آیه 13.
[5] ( 1). بحارالانوار، ج 76، ح 271.
[6] ( 2). میزان الحکمه، ج 2، ص 1310.
[7] نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها، گروه اخلاق و عرفان، آداب و احکام زیارت، 1جلد، دفتر نشر معارف - قم، چاپ: اول، 1389. صص 13 الی 15
