43- درجات زهد: مراتب شدّت و ضعف زهد

عالمان اخلاق به اعتبارات مختلف براى زهد انواع و درجاتى ذکر کرده ‏اند که به‏ اختصار آنها را گزارش مى‏ کنیم.

1. مراتب شدّت و ضعف زهد: زُهد را از جهت میزان شدت و ضعف اعراض از دنیا به سه درجه تقسیم مى‏ کنند:

1. فرد به دنیا پشت مى کند، در حالى که به آن تمایل دارد و در واقع با زحمت و مشقّت و تکلّف خود را از دنیا دور مى‏ کند.

2. شخص با میل و رغبت و به آسانى از دنیا اعراض مى‏ کند؛ بدون آنکه تمایلى به آن داشته باشد. زیرا در نظر او دنیا نسبت به لذت‏هاى اخروى کوچک و حقیر است. او در واقع مبادرت به یک معامله کرده است و چیز کم ‏ارزش ‏ترى را به انتظار رسیدن به کالاى ارزنده‏ تر از دست مى ‏دهد و البته از این معامله خشنود است.

3. بالاترین درجه زهد آن است که با رغبت و اشتیاق، دنیا را ترک نماید و اصلًا احساس از دست‏دادن چیزى را نکند. احساس ننماید که معامله ‏اى صورت گرفته است؛ چنان‏که اگر کسى از مُشتى خاک بگذرد تا به یاقوتى دست یابد، هرگز احساس نمى‏ کند که چیزى را به قیمت دستیابى به شى ارزنده ‏تر از دست داده و معامله‏ اى کرده است.   

اخلاق اسلامى احمد دیلمى، ص: 115