347- معیارهای مدیران در نهج البلاغه

خصوصیات و معیارهای مدیران در نهج البلاغه را می توان به سه دسته زیر تقسیم کرد:

1- معیارهای تخصصی: 

این دسته از معیارها، برای انجام موفقیت آمیز شغل لازم است. این معیارها معمولاً بین مدیریت اسلامی و مدیریت غربی مشترک است. معیارهایی نظیر تحصیلات، تجربه، سابقه کاری، . . .

 

2- معیارهای ارزشی:

این دسته از معیارها شامل مجموعه ای از رفتارهای قابل قبول جوامع انسانی می باشد که در اکثر جوامع ممکن است قابل قبول باشد و به نام ارزش های جهانی نیز شناخته می شوند. مانند رعایت حقوق دیگران، گشاده رویی و. . . .

 

3-معیارهای مکتبی:

معیارهای مکتبی ریشه در مکتب اسلام و مدیریت اسلامی دارد. جایگاه و مفهوم انسان در دو مکتب الهی و مادی، معیارها و ملاک های انتخاب افراد در مناصب و مدیریت ها را نیز شکل می دهد به طوری که در مکتب تیلوریسم به انسان به عنوان (گوریل باهوش) و در مکتب اسلامی به عنوان (خلیفه اﷲ) نگریسته می شود. در مدیریت اسلامی هدف صرف تولید نیست و غایت، تعالی انسان می باشد. همان تفاوت هایی که بین مدیریت اسلامی و مدیریت علمی وجود دارد، به تفاوت هایی در معیارهای انتخاب و انتصاب افراد منجر می شود لذا در اسلام معیارهای ارزشی و مکتبی اهمیت و گستردگی فراوانی پیدا می کند.

346. اهمیت تبیین صفات مدیران از منظر امام علی(ع)

اهمیت تبیین صفات و خصوصیات مدیران از دیدگاه حضرت علی(ع) را می توان به این صورت توضیح داد که:

در اندیشه حضرت علی(ع) هیچ خطری برای جامعه اسلامی، همچون خطر بر سر کار آمدن افراد فاقد اهلیت یا کم صلاحیت نیست. آن حضرت در نامه ای به مصریان که با مالک اشتر فرستاد، هنگامی که او را حکومت آن سرزمین گمارد، چنین هشدار داده است: «من بیم آن دارم که نابخردان و نابکاران زمام امور این ملت را به دست آرند و مال خدا را دست به دست گردانند و بندگان او را بردگان خود گیرند و با صالحان به دشمنی برخیزند و فاسقان را حزب خود قرار دهند» (نهج البلاغه: نامه 62).

 

اگر حساسیت مردم نسبت به صفات و شروط لازم برای زمامداران کاسته شود یا بی رنگ گردد، آنگاه هر بی صلاحیت و فاقد اهلیتی می تواند در رده های مدیریتی قرار گیرد و تباهی ها به بار آورد. امام علی(ع) چنین هشدار داده اند: «بی گمان مردمان هلاک شدند آن گاه که پیشوایان هدایت و پیشوایان کفر را یکسان شمردند و گفتند: هر که به جای پیامبر(ص) نشست، چه نیکوکار باشد و چه بدکار اطاعت او واجب است پس بدین سبب هلاک شدند» (دلشاد تهرانی، 1377، صص 99-100).

345. اصول اخلاقی مدیریت در نهج البلاغه

 

‏از میان سـخنان گوهربار معصومین علیهم السلام، به راحتی می توان ویژگی های مدیران، معاونین و مشاوران را برشمرد.

نهج البلاغه یکی از منابع مطالعه اصول اخلاقی مدیریت در برخورد با زیر دستان و افراد تحت امر مدیران است. یکی از مهمترین بحث های آن "بیست اصل از فرمان حضرت علی (ع) به مالک اشتر در باب حکومت داری است، که به نوعی صفات مدیران در آن شمارده شده است و نحوه برخورد با نیروهای تحت امر نیز بیان گردیده است که در اینجا فهرست وار به آنها اشاره می شود:

1- در همه کارها خدا را در ناظر دانستن و با او در ارتباط حقیقی بودن .

2- خود را به زیور تقوا آراستن، خود نگهدار بودن، پیرو هوی و هوس نبودن.

3- خود را خدمتگذار مردم تلقی کردن، در خدمت آنان بودن، و کار کردن برای آنان را وظیفه دانستن و منت ننهادن .

4- همواره با مردم جامعه در ارتباط بودن و از آنها فاصله نگرفتن .

5- با افراد به عدل رفتار کردن و تبعیض روا نداشتن .

6- در مسائل خود پیشقدم شدن و سر مشق قرار گرفتن و عامل به گرفتار بودن .

7- از ریا پرهیز نمودن.

8- وفای به عهد کردن.

9- از لغزش دیگران گذشتن .(تغافل)

10- به افراد شخصیت دادن و با مردم خوش برخورد بودن و با ارباب رجوع ملاطفت نمودن.

11- همواره هدف داشتن و از خداوند درخواست توفیق در هدف داشتن.

12- برنامه داشتن و به برنامه ریزی معتقد بودن .

13- نظم داشتن و به نظم و انظباط پایبند بودن .

14- سازمان دادن و واگذار کردن کارها به افراد شایسته.

15- بر کار افراد، نیک نظارت کردن و ارزشیابی نمودن.

16- به اصل تشویق و تنبیه در اداره کردن معتقد بودن .

17- با افراد پرهیزکار مشورت کردن و بعد تصمیم گرفتن .

18- در سبک ارتباط نگارش همواره خود را بنده خدا دانستن.

19- جدی بودن در تمام کاره و نیک دقت کردن .

20- از احوال مدیران قبلی عبرت گرفتن.